Inquisitivity and adversariality in the Polish criminal procedure

Celem niniejszej pracy jest dokonanie analizy dwóch przeciwstawnych modeli postępowania karnego jakimi są model kontradyktoryjny i inkwizycyjny w kontekście rzetelności postępowania karnego oraz próba zdekodowania modelu, który mógłby nosić miano modelu idealnego. Do podjęcia niniejszych rozważań dały asumpt wydarzenia mające miejsce w przeciągu ostatnich kilku lat, a w szczególności powołanie Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego, w konsekwencji wprowadzenie przełomowej nowelizacji Kodeksu postępowania karnego, Kodeksu Karnego oraz innych ustaw. Zmiany te były na tyle istotne, że większość doktryny im właśnie poświęciła niemalże całą uwagę. Co równie istotne w zakresie przyczyn podjęcia przedmiotowych rozważań, powyższe zmiany zostały niemalże w całości zastąpione niespełna rok po ich wejściu w życie. Sytuacja ta wydaje się być sytuacją atypową, wręcz bezprecedensową. W ocenie autora niniejszego opracowania jest to dobry czas aby podjąć rozważania w przedmiocie celowości takich zabiegów, w szczególności należy zastanowić się jakie wartości ze sobą konkurowały oraz co mogło być przyczyną wydarzeń, które miały miejsce w przeciągu ostatnich kilku lat. Celem bliższego przedstawienia problemu, w pierwszej kolejności zostaną scharakteryzowane konkurujące ze sobą modele postępowania karnego, a to model kontradyktoryjny i inkwizycyjny. Następnie podjęta zostanie próba wykazania przesłanek, którymi ustawodawca powinien kierować się kreując przepisy prawa powszechnie obowiązującego, tak aby proces karny rozpatrywany jako całość mógł spełniać zagwarantowane w szeregu aktów prawnych o kapitalnym dla obywatela i legislatora znaczeniu znamię rzetelności. W celu wykazania wad i zalet poszczególnych modeli postępowania karnego oraz podjęcia się próby zdekodowania procedury idealnej, w możliwie największym stopniu rzetelnej, autor przeanalizuje cztery w jego ocenie najistotniejsze z punktu widzenia wyboru modelu postępowania karnego zasady procesowe, a to zasadę prawdy materialnej, zasadę obiektywizmu, zasadę prawa do obrony oraz nakaz rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki z punktu widzenia rzetelności postępowania oraz stopnia ich realizacji w przypadku wyboru przez ustawodawcę jako wiodącego jednego z dwóch tytułowych modeli postępowania karnego. Jako, że prima facie stanowienie przepisów prawa karnego procesowego jest niemalże ciągłą walką ścierających się ze sobą przeciwstawnych wartości, bardzo trudno o model idealny. W związku z tym, w końcowej części niniejszego opracowania, autor podejmie próbę wskazania który z modeli postępowania karnego pozwalał będzie zrealizować cele postępowania w sposób bardziej rzetelny.

The aim of this paper is to analyze two opposing models of criminal proceedings, the adversarial model and the inquisitorial model, in the context of the accuracy of criminal proceedings and the attempt to decode the model that could be referred to as the ideal model. The events of the past few years, in particular the establishment of the Commission for the Codification of Criminal Law and, consequently, the introduction of a groundbreaking amendment to the Code of Criminal Procedure, the Criminal Code and other acts have given rise to undertaking the following considerations. The changes were so significant that most of the doctrine focused the entirety of their attention on them. The fact that the above-mentioned changes were almost entirely replaced less than a year after their entry into force was equally important when regarding the reasons for the following considerations. The situation seems to be atypical, even an unprecedented one. The author believes it is a good time to consider the appropriateness of such treatments, especially considering what values competed with each other and what could be the reason for what has happened over the past few years. In order to present the problem in a more detailed manner, the competing models of criminal proceedings will be characterized first, followed by the adversarial and the inquisitorial. Then, an attempt will be made to establish the rationale that the legislator should be guided by creating the general law provisions so that criminal proceedings considered as a whole could fulfil the guarantee of the fairness of proceedings provided by a number of legislative acts for the citizen and legislator. In order to demonstrate the disadvantages and advantages of the individual criminal prosecution models, and to try to decode the ideal procedure, as fair as it can be, the author shall analyze the four most important principles of procedure, as perceived from the point of view of choosing the model of criminal proceedings, the principle of material truth, the objectivity principle, the right of defense and the order to hear the case without undue delay from the point of view of the fairness of the proceedings and the degree of their implementation if the legislator chooses one of the two title models of criminal proceedings as leading. As the prima facie of criminal law enforcement is an almost constant struggle of opposing values, it is very hard to get the ideal model. Consequently, in the final part of this study, the author will attempt to indicate which of the criminal models shall enable the achievement of the objectives of the proceedings in a more reliable manner.