Glacial refugia and trends of post-glacial recolonisation

Nowoczesne metody analizy materiału kopalnego oraz linii filogenetycznych współczesnych gatunków odpowiadają na zadawane od wieków pytania o przeszłość naszego kontynentu podczas epoki zlodowaceń. Pozwalają one na odtworzenie nie tylko geobiologicznej mapy Europy (choć dotyczy to również innych kontynentów objętych zlodowaceniami podczas plejstocenu), ale również drogi wędrówki poszczególnych populacji strefy klimatu umiarkowanego do położonych najczęściej w południowych rejonach kontynentu miejsc, zwanych od połowy XX wieku refugiami, a także późniejszej rekolonizacji obszarów odsłoniętych przez cofający się lądolód. Zarówno szczątki zwierzęce jak i materiał paleobotaniczny, najczęściej w postaci pyłków, zdają się jednoznacznie wskazywać położenie domniemanych refugiów w obrębie południowych półwyspów Europy (iberyjski, peloponeski, apeniński), jak również niewielkich obszarów w północno-środkowej części kontynentu (w tym na terenie Polski), pełniących podobną rolę dla gatunków lepiej przystosowanych do surowych warunków plejstoceńskiego klimatu. Znaczących poszlak dostarcza też geologiczna analiza epoki plejstocenu, pozwalająca na odtworzenie z dużą dokładnością warunków geograficzno-klimatycznych panujących na badanym obszarze.

Modern methods of analysing the connate material and phylogenetic lines of contemporary species provide answers to the perennial questions concerning the past of our continent during the glacial period. They allow us to reproduce not only a geobiological map of Europe (although this also pertains to the other continents which were affected by the glaciers during Pleistocene), but also the migrating paths of specific populations. Those paths led from temperate climate zone to the zones in the southern regions of the European continent, the so-called refugia (name used since the mid-20th. c.). The same methods also allow us to trace the subsequent recolonization of the areas uncovered by the recessive continental glacier. Both the animal remains and the paleobotanical material (most often in the form of pollen) seem to unequivocally place the suspected refugia within the southern European peninsulae (Iberian, Peloponnese, Apennine), as well as within the small areas in the central-northern part of the continent (also in Poland). Those areas played similar role for the species which have been better adapted to the harsh conditions of the Pleistocene climate. Important clues can also be found in the geological analysis of the Pleistocene period – it allows for minute recreation of geographical and climate conditions present in the researched area.