THE OWNERS OF THE RENAISSANCE DEFENSIVE MANOR HOUSE IN SZYMBARK BY THE ROPA RIVER FROM 16TH TO 18TH CENTURY

W południowej części historycznej ziemi krakowskiej – w Szymbarku nad rzeką Ropą, przy drodze prowadzącej z Gorlic do Grybowa, wznosi się renesansowy dworek - szesnastowieczna siedziba rodu Gładyszów. Jako jeden z nielicznych przetrwał on zawieruchy wojenne, które w wielu przypadkach bezpowrotnie pochłonęły inne, podobne zabytki. Położony na niestabilnej skarpie bezlitośnie wypłukiwanej przez rzekę, około połowy XIX wieku opuszczony i zaniedbany, grożący w każdej chwili katastrofą budowlaną - doczekał się jednak lepszego dla siebie czasu. Niestety o ile początki – czyli czasy rodu Gładyszów - a także wiek XX, opisane są w literaturze stosunkowo dobrze, o tyle na temat historii szymbarskiego dworu w wiekach XVI, XVII i XVIII dostępne opracowania uparcie milczą. Niniejsza praca jest małym przyczynkiem właśnie do tego okresu w dziejach budowli. Początki osadnictwa w tej miejscowości sięgają XIV wieku, kiedy to Kazimierz Wielki prowadził celową akcję kolonizacyjną w tym rejonie, nadając rozległe dobra zaufanym i zasłużonym dworzanom. Nadawał im równocześnie prawo do lokowania miast i wsi oraz liczne przywileje. Ta przemyślana akcja osadnicza miała na celu ugruntowanie władzy królewskiej na tym górzystym, niebezpiecznym pograniczu.Ród Gładyszów herbu Gryf, który wywodzi się z sądeckiego mieszczaństwa, dzięki nadaniom Kazimierza Wielkiego awansował i – w niespełna sto lat – ich rodzina stała się jedną z możniejszych na Sądecczyźnie. W XVI wieku przedstawiciele rodziny Gładyszów gospodarują dużymi i dobrze zorganizowanymi majątkami w Beskidzie Niskim oraz piastują urzędy ziemskie, natomiast już w wieku następnym – XVII – w wyniku licznych podziałów i sprzedaży, dobra ich kurczą się, a oni sami zmuszeni są do opuszczenia swojej okazałej, szymbarskiej siedziby. Strońscy ze Stronia herbu Janina, byli przedstawicielami niezbyt majętnej i niewiele znaczącej szlachty powiatu sądeckiego. Podczas gdy końcem XVI wieku posiadają jedynie wieś Stronie wraz z niewielką Wolą Strońską, w pierwszej połowie XVII stulecia powiększyli dość znacznie stan swojego posiadania. Niewątpliwie musieli oni znać przeszłość rodu Gładyszów i kupując ich dwór obronny, pragnęli w dać wyraz aspiracjom swojej rodziny.Siedleccy z Siedlca herbu Grzymała, to rodzina wywodząca się z wielkopolski. Niemałe darowizny na przecz parafii, stosunkowo rozległe dobra pozostające w posiadaniu rodziny, a także rozliczne urzędy ziemskie i powiatowe, które piastowali jej członkowie, świadczą o tym, że Siedleccy byli przedstawicielami zamożniejszej szlachty. Wiek XVIII był dobrym okresem również w historii dworu obronnego w Szymbarku, badania architektoniczne wskazują na to, że był on w tym okresie remontowany. Bronikowscy herbu własnego – boczna linia średniowiecznego, śląskiego rodu szlacheckiego Oppeln, osiedliła się w Galicji. Ponieważ majątek Szymbark przeszedł w ich ręce w wyniku zastawu, sprzedali go niebawem ks. Janowi Bochniewiczowi z Biecza, który na mocy swojego testamentu z roku 1802 podzielił te dobra na cztery schedy i rozdzielił swoim krewnym. Utworzył on też z dóbr szymbarskich fundację na rzecz ubogich mieszczan Biecza. Testament księdza Bochniewicza wyznacza granicę chronologiczną poniższej pracy.

In the southern area of the historic land of Cracov – in Szymbark by the Ropa river – there was a renaissance mansion house, the 16th century residence of the House of Gładysz. It has survived, as one of the few, both World Wars which resulted in destruction of many other valuable relics.In literature, the beginning of Szymbark and the House of Gładysz ( the builders of the mansion house) are well elaborated. The 20th century story of the building has also found its place in many publications. Unfortunately, the 16th, 17th and 18th century building history was neglected. This MA thesis is a small trigger to describe the forgotten period of the mansion house. In this work, the information about the consecutive mansion owners are provided. Who they were, where were they from, what was their social status, and the most important events that happened during their stay in Szymbark, as well as their influence on the defensive building.The author bases her thesis on various historical sources and vast literature.