SEARCHING FOR SACRUM. Theoretical basis and assumptions in polish sacred architecture after the World War II

Celem niniejszej pracy jest prześledzenie zagadnień teoretycznych obecnych w myśli o architekturze sakralnej w powojennej Polsce. Podjęte rozważania dotyczą przede wszystkim okresu od zakończenia II wojny światowej do czasu przywrócenia pełnoprawnej demokracji w wyniku przemian ustrojowych zapoczątkowanych w 1989 roku. Nie byłoby to jednak możliwe bez sięgnięcia daleko wstecz, do czasu pierwszych przejawów nowych, reformatorskich idei. Analogicznie, mimo iż główny tok rozważań dotyczy sytuacji w Polsce, niezbędne w niniejszej pracy są fragmenty wprowadzające zagraniczny kontekst dla omawianych wydarzeń, jak również liczne odniesienia i porównania do zdarzeń w pozostałych krajach Europy i świata.Układ głównej części pracy – rozdziały III i IV – zachowuje porządek chronologiczny i opiera się na podstawowym rozgraniczeniu na okres przed- i posoborowy. W poszczególnych podrozdziałach podjęto rozważania teoretyczne oraz omówiono sposoby realizacji tych postulatów w praktyce. Meritum niniejszej pracy stanowi rozdział V, koncentrujący się wokół kategorii sacrum. Poprzez przedstawienie etymologii i ewolucji znaczeń tego pojęcia oraz metod jego aplikacji do potrzeb sztuki naświetlono jego znaczenie i rozumienie w omawianym okresie. Ukazano także sposoby i metody, za pomocą których starano się uzyskać „sakralność” w nowopowstających kościołach, co znajduje bezpośrednie przełożenie na styl, w jakim wznoszono te budowle.Przyjęta w niniejszej pracy metoda badań polega na analizie tekstów źródłowych mającej na celu osadzenie polskich autorów w szerszym kontekście oraz powiązanie prezentowanych przez nich myśli i poglądów z panującymi w danym czasie światowymi tendencjami. W ten sposób powstała opisana w pracy sieć zależności i dróg przenikania prądów myślowych oraz struktura ukazująca kolejne etapy i okresy ich ewolucji.

The aim of this study is to investigate the theoretical issues which are present in the thoughts of sacred architecture in post-war Poland. The considerations relate primarily to the period from the end of World War II until the restoration of a fully fledged democracy as a result of political changes initiated in 1989. However, this would not be possible without delving far back until the first signs of the new, reformist ideas. Analogously, although the main course of discussion concerns the situation in Poland, necessary in this study are fragments which introduce a foreign context for the events in question, as well as numerous references and comparisons to events in the rest of Europe and the world.The arrangement of the main part of this study - Chapters III and IV - maintains chronological order and is based on the basic delimitation for pre- and post-conciliar period. Theoretical considerations and discussion on the ways of implementing these demands in practice are analyzed in the individual sections of chapters. Chapter V is an essence of this study and focuses on the category of sacrum. After an examination of etymology and evolution of the meanings of this notion as well as the methods of its application to the art category, it is possible to understand its meaning and understanding in the period in question. Moreover, this analysis shows the ways and the methods of achieving the "sacrality" in new-emerging churches, which has a direct impact on the style in which these buildings were erected.This study employed a method based on analysis of source texts which allows to embed polish authors in the broader context and to link their thoughts and views with the prevailing at the time the global trends. Thus, the work describes the network of dependency and the ways of permeating of trends of thought as well as the structure which shows the stages and periods of its evolution.