Film as a "Chicago Boy". Ideology of the cinema of Polish transformation (1987-2005)

Praca poświęcona jest badaniu pracy ideologii transformacji w kinie polskiej transformacji (1987-2005). Praca ma na celu wykazanie - przy użyciu narzędzi krytyki ideologicznej - że polskie kino okresu transformacji odegrało rolę "chłopca z Marriotta", projektując wizję nowej, kapitalistycznej rzeczywistości i jej podmioty wraz z ich aspiracjami, marzeniami i lękami oraz ucząc odbiorców reguł rządzących nową rzeczywistością. W pierwszym rozdziale omówione zostaje pojęcie ideologii, zastosowanie krytyki ideologicznej w analizie filmu (w tym stan polskich badań) oraz rozwinięty zostaje wątek ideologii polskiej transformacji. W drugim rozdziale przedstawione zostają metafory związane z figurą homo oeconomicus, pożądanym podmiotem transformacji: „bierzcie sprawy w swoje ręce” (Młode Wilki), „Zachód porwany przez Wschód” (Bank nie z tej ziemi) oraz „Polak potrafi” (na przykładzie dylogii Mów mi Rockefeller). Trzeci rozdział poświęcony jest homo sovieticus: podmiocie odrzuconym i obwinianym o niepowodzenia transformacji. W rozdziale omówione zostają kolejno metafory „mentalności PRL-owskiej” (Cześć, Tereska), „państwa-pasożyta” (Kapitał, czyli jak zrobić pieniądze w Polsce) oraz homo polonicus (Dług). W czwartym rozdziale poruszony zostaje problem granic transformacji (w tym transformacji w homo oeconomicus) na przykładzie figur „kowbojów” (Trzy kolory. Biały) i „nuworyszy” (Złote runo). Pracę kończy podsumowanie i wnioski.

The subject of the thesis is the work of the ideology of the transformation in Polish cinema of the transformation period (1987-2005). The goal of the thesis is to demonstrate - with the use of critique of ideology tools - that Polish cinema of the transformation period played the role of the "Chicago boy", creating the vision of a new, capitalist reality and its subjects with their ambitions, dreams and fears, as well as teaching the viewers the rules governing the new reality. In the first chapter, the author discusses the term ideology, the use of critique of ideology in film analysis (including a summary of the state of research in Poland). The second chapter features a presentation of metaphors related to the figure of the homo oeconomicus, the desired subject of the transformation: "take matters into your own hands" (Młode Wilki), "West kidnapped by the East" (Bank nie z tej ziemi) and "can-do Poles" (Mów mi Rockefeller). The third chapter is devoted to the homo sovieticus: a subject who was rejected and blamed for the failure of the transformation. This chapter features discussion of several metaphors of the "Polish People's Republic mentality" (Hi, Tereska), "parasite-state” (Kapitał, czyli jak zrobić pieniądze w Polsce) and homo polonicus (The Debt) The fourth chapter discusses the problem of the limits of the transformation (including the transformation of the homo oeconomicus) based on the example of figures of "cowboys" (Three Colors: White) and "nouveaux riches" (Złote runo). The thesis ends with a summary and conclusions.