The altars drawings from sketchbook by Giovanni Battista Gisleni in John Soane's Museum in London

Niniejsza próba opracowania projektów ołtarzowych przedstawionych na kartach szkicownika zatytułowanego "Varii Disegni d’Architettura" (1649) w John Soane’s Museum w Londynie stanowi wstęp do bardziej szczegółowych analiz dotyczących ich warstwy formalnej i ikonograficznej. Projekty te bowiem stanowią jak dotąd zupełnie nieodkryte pole badawcze, pełne niewiadomych, aczkolwiek niezwykle interesujących kwestii. Podstawowym celem pracy jest dokonanie klasyfikacji najchętniej stosowanych przez Gisleniego formuł stylistycznych, motywów ikonograficznych oraz programów treściowych mające za zadanie odnalezienie źródeł inspiracji dla dzieł nadwornego artysty dynastii Wazów. Autor zbioru, Giovanni Battista Gisleni (1600 – 1672) był architektem królewskim na dworze trzech kolejnych Wazów. W młodości artysta otrzymał wszechstronne wykształcenie. Prócz szkicownika przechowywanego w Londynie architekt pozostawił po sobie dwa zbiory rysunków, obecnie znajdujących się w Dreźnie oraz Mediolanie, a także kilka zrealizowanych dzieł z zakresu architektury monumentalnej (fasadę kościoła Karmelitanek Bosych we Lwowie, pałac biskupi w Krakowie) oraz tzw. „małej architektury” (nagrobki i ołtarze). Bez wątpienia najdoskonalszym spośród tej drugiej grupy dzieł jest jego własny nagrobek w kościele Santa Maria del Popolo w Rzymie. W części poświęconej analizie formalnej szczególną uwagę zwrócono na inspiracje artystyczne Gisleniego płynące z Rzymu i wiążące się z jego podróżą dyplomatyczną w roku 1643. Są to dzieła takich włoskich architektów jak Carlo Maderna, Onorio Lunghi, Orazio Torriani, Girolamo Rainaldi, Angelo di Pellegrino, czy Giovanni Battista Montano i Bernardino Radi, uważanych za protagonistów epoki barokowej. Natomiast, w kolejnej części pracy, dotyczącej analizy ikonograficznej skoncentrowano się na klasyfikacji poszczególnych grup figuralnych i wątków treściowych.

This attempt of compilation of altars drawings from Varii Disegni d’Architettura (1649) nowadays kept in the John Soane’s Museum in London is a kind of introduction to wider study, connected with formal and iconographical analyses. It must be noted that the drawings are remarkably interesting question but, unfortunately, also unexplored area. The basic point of this essay is a classification of all formal and iconographical questions as well as attempt of discovering the inspirations for pieces of art by this royal artist. The author of sketchbook, Giovanni Battista Gisleni (1600 – 1672) was a royal architect of Waza dynasty in Warsaw. When he was young, he was educating in various kinds of knowledge, for instance geometry, music, sculpture and painting. It would be notice that Gisleni, in general, was an author of three sketchbook, said Varii Disegni d’Architettura from London, as well as drawings from Dresden and Milan. He was responsible for such implemented pieces of art how: façade of Carmelite church in Lviv and bishop’s palace in Cracow, as well as less monumental works so-called “small architecture” (tombs and altars). The most remarkably is undoubtedly Gisleni’s tomb in Santa Maria del Popolo in Rome. In the formal analyse author of this essay illustrate the Gisleni’s inspirations of Roman architecture, especially such Italian architects how: Carlo Maderna, Onorio Lunghi, Orazio Torriani, Girolamo Rainaldi, Angelo di Pellegrino, Giovanni Battista Montano and Bernardino Radi, so-called protagonists of baroque period. On the other hand, in the iconographical study, the most important question is classification of motifs, both singular as well as theirs groups.