The legal nature and scope of the application of the Charter of Fundamental Rights of the European Union

Niewątpliwym przełomem w systemie ochrony praw człowieka w Unii Europejskiej było uchwalenie Karty Praw Podstawowych, zawierającej katalog chronionych praw oraz przyjęcie reformy wprowadzonej Traktatem z Lizbony, który nadał karcie moc prawa prawa pierwotnego. Realne problemy interpretacyjne przysporzyło użyte w art. 51 ust. 1 pojęcie „stosowania prawa Unii”, które w tłumaczeniu na rożne języki urzędowe Unii może przybierać odmienne znaczenia. Brak zrozumienia miejsca Karty Praw Podstawowych w systemie unijnym, a także przesłanek umożliwiających jej stosowanie przyczynia się w znacznej mierze do obniżenia standardu ochrony praw podstawowych gwarantowanych jednostce. Celem mojej pracy jest zatem analiza charakteru prawnego oraz zakresu zastosowania Kary Praw Podstawowych ze szczególnym uwzględnieniem jej zastosowania przez sąd państwa członkowskiego. Praca podzielona jest na cztery rozdziały, które stopniowo wprowadzają w tę tematykę. Rozważania rozpoczynam od zagadnień dotyczących ochrony praw podstawowych w Unii Europejskiej, w tym od charakterystyki praw podstawowych oraz historii ich ochrony w ramach orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości. Następnie analizuję proces tworzenia katalogu praw podstawowych, który w swojej finalnej wersji przyjął postać dokumentu o nazwie Karta Praw Podstawowych. Skupiając się na umiejscowieniu Karty w systemie unijnym przedstawiam proces uzyskania przez Kartę mocy wiążącej, a tym samym nadania jej charakteru prawa pierwotnego, co pozwola mi w kolejnej części na analizę relacji między Kartą a Europejską Konwencją Praw Człowieka, a także między Kartą a konstytucjami państw członkowskich. Rozdział III mojej pracy w całości skupia się na zagadnieniu zakresu zastosowania Karty. Poruszam w nim kwestie przepisów horyzontalnych zawartych w dziale VII Karty wraz z Wyjaśnieniami oraz dokonuję badania szerokiego orzecznictwa Trybunału w tej tematyce. Z kolei Rozdział IV poświęcony jest problematyce stosowania Karty w Polsce wraz z uwzględnieniem rozważań dotyczących Protokołu nr 30 dołączonego do Traktatu z Lizbony (tzw. protokołu polsko-brytyjskiego).

Current position of the Charter of Fundamental Rights of the European Union, after the Lisbon Treaty has changed the structure of fundamental rights protection, is a result of failure into establishing unique Constitution for the European Union. Nevertheless, changes provided by the art. 6 (1) TFEU have converted Charter into a legally binding act and therefore have constructed a so called EU “Bill of Rights”. The scope of application of fundamental right protection was always a challenge for the Courts of Member States. The Charter regulation and specifically its art 51 (1) did not make it more clear. Moreover recent preliminary rulings of the Court of Justice of the EU provides not satisfactory and diverse solutions. Only a thorough understanding of the Charter’s position in EU legal order and its scope of application may guarantee an individual the high standard of his fundamental rights protection.