Nazwy własne w tłumaczeniu na przykładzie „Astérixa i Obélixa” i „Wiedźmina”

Proper names in translation based on “Astérix et Obélix” and “Wiedźmin”

Wśród językoznawców i tłumaczy panuje przeświadczenie, że nazwy własne są nieprzetłumaczalne, ponieważ nie są jednostkami znaczącymi. To powszechne twierdzenie nie jest do końca prawdziwe, dlatego też przedmiotem niniejszej pracy jest analiza tłumaczeniowa nazw własnych i opis strategii translatorskich. Korpus stanowią nazwy własne (fikcyjne i rzeczywiste) pojawiające się w filmach „Astérix et Obélix” i ich wersjach polskojęzycznych oraz w pierwszej części „Wiedźmina” autorstwa Andrzeja Sapkowskiego, „Ostatnie życzenie”, i w francuskim tłumaczeniu. Poniższa praca poświęcona jest analizie nazw własnych utworzonych przez autorów, które w większości przypadków mają ukryte znaczenie. Tłumaczenie staje się więc wyzwaniem dla tłumacza, który dysponuje różnymi strategiami tłumaczenia nazw własnych, tak by były one zrozumiałe dla odbiorcy.Pierwsza część pracy poświęcona jest zagadnieniom teoretycznym dotyczących nazw własnych i tłumaczenia. W pierwszym rozdziale pracy omówiono dziedzinę onomastyki, cechy charakterystyczne nazw własnych i ich podział. Drugi rozdział natomiast przedstawia przegląd ogólnych definicji tłumaczenia, pojęcia ekwiwalencji i nieprzetłumaczalności oraz teorię skoposu.Druga część pracy to analiza traduktologiczna korpusu. Kolejne rozdziały koncentrują się na opisie analizowanych nazw własnych, ich analizie semantycznej i tłumaczeniowej oraz omówieniu poszczególnych strategii tłumaczeniowych wykorzystanych przez tłumaczy (adaptacja, kalka, zapożyczenie, uznany ekwiwalent, przekształcenie, pominięcie, zastąpienie).

There is a common belief among linguists and translators that the proper names are untranslatable due to their lack of sense. However, this belief is not entirely true and this is the main reason for the analysis of translating proper names and translation techniques used in „Astérix et Obélix” movies and „Ostatnie życzenie” novel by Andrzej Sapkowski. The French and Polish versions are being compared focusing on the proper names, which consist mostly of fictional names created by the authors encapsulating hidden meanings. Therefore, translating such proper names constitutes a challenge for a translator who has several techniques of translation in order to make the proper names understandable for the public.The first part of the thesis is devoted to theoretical issues concerning both the proper names and translation in general. The first chapter focuses on onomastics, the characteristics of the proper names and their division. Second chapter describes the issues of translation definitions, equivalency and the untranslatability as well as the theory of skopos.The second part of the thesis consists of translation analysis of corpus. Further chapters focus on describing analyzed proper names, their semantic and translation structure and presenting several techniques of translating used by translators.

La problématique de la traduction est assez largement traitée par les linguistes mais en ce qui concerne la traduction des noms propres, cette question n’est pas suffisamment développée. Selon la plupart des théoriciens et praticiens les noms propres sont intraduisibles car ils n’ont pas de sens. Cette affirmation, très répandue, n’est pas complètement vraie. L’objectif de cette recherche consiste donc à évaluer les stratégies traductologiques des noms propres à travers les films « Astérix et Obélix » et leurs traductions polonaises et à travers le recueil de récits « Ostatnie życzenie » d’Andrzej Sapkowski, la première partie de « Wiedźmin », et sa traduction française. Cette étude se concentre sur les noms propres inventés par les auteurs et dans la majorité des cas ils sont chargés de sens. La traduction devient donc un défi pour un traducteur qui dispose de diverses stratégies de traduction pour que les noms propres traduits soient compréhensibles pour les récepteurs.La première partie est consacrée aux recherches théoriques sur les noms propres et sur la traduction. Le premier chapitre présente le domaine de l’onomastique, les caractéristiques des noms propres et leur division. Le deuxième chapitre représente la révision des définitions générales et les notions d’équivalence et d’intraduisibilité et la théorie de skopos.La deuxième partie englobe l’analyse traductologique du corpus. Les chapitres suivants se concentrent sur la description des noms propres analysés, leur analyse sémantique et traductologique en donnant les définitions des stratégies utilisées par les traducteurs (adaptation, calque, emprunt, équivalence bien établie, modification, omission, remplacement).