The attitude of selected European powers towards the marriage of Maria Clementina Sobieska and James Francis Edward Stuart from 1717 to 1719

Tematem niniejszej pracy jest postawa wybranych państw europejskich wobec małżeństwa Marii Klementyny Sobieskiej i Jakuba Franciszka Stuarta w latach 1717-1719. Wydarzenie to wywołało wówczas znaczny międzynarodowy oddźwięk. Maria Klementyna była bowiem wnuczką sławnego króla polskiego Jana III, spokrewniona z najprzedniejszymi rodami Europy, a ponadto uważana za dziedziczkę jednej z największych ówczesnych fortun. Jakub Franciszek Stuart zaś, zwany Królem za Wodą lub też Pretendentem (później: Starym Pretendentem), usiłował odzyskać ojcowski tron Anglii, Irlandii i Szkocji. Przeciwny był owemu związkowi król brytyjski Jerzy I, ze względów oczywistych pałający niechęcią do Pretendenta. Wymógł on na cesarzu Karolu VI uwięzienie księżniczki. Sojusznikiem obu państw pozostawała w tym okresie Francja, jako członek łączącego je czwórprzymierza, co oddziaływało na postawę w tej kwestii jej regenta – Filipa Orleańskiego. Jakub Franciszek Stuart mógł jednak liczyć na poparcie Hiszpanii, rządzonej przez Filipa V i Elżbietę Farnese oraz ich pierwszego ministra – kardynała Julia Alberoniego, który pragnął wykorzystać w swoich dalekosiężnych planach również osobę Pretendenta. Plany Alberoniego obejmowały całą Europę, w tym także Rosję i Szwecję, w pewien sposób łącząc te państwa na krótki czas ze sprawą przywrócenia tronu Stuartowi. Przychylny swojej córce chrzestnej i jej wybrankowi był także papież Klemens XI, a także księstwo Parmy. Zatrzymanie Marii Klementyny oraz jej ucieczka z cesarskiego więzienia i zawarcie małżeństwa ze Stuartem były kwestiami, wobec których musiała ustosunkować się Europa. Łączyło się to także z kwestią pokrewieństwa z księżniczką Sobieską i stosunku do tego poszczególnych krajów, a także ze sprawą jakobicką – sprawą restauracji dynastii Stuartów. Wszystko to wiązało się z aktualną koniunkturą polityczną, z powodu której pewne państwa zajmowały określone stanowisko wobec katolickiego kandydata do tronu brytyjskiego. Pretensje Jakuba Stuarta, podobnie jak jego małżeństwo z Marią Klementyną, były jednym z elementów polityki i dyplomacji dworów europejskich w tym okresie.

The marriage of Maria Clementina Sobieska and James Francis Stuart caused a significant international reaction. The said princess was the granddaughter of a notable Polish king, John III Sobieski, and she was also related to the greatest European Royal houses. Moreover, she was reputed to be one of the richest heiresses of that time. James Francis Stuart, also known as the King over the Water or the Pretender (later – the Old Pretender), tried to regain his father’s throne of England, Ireland and Scotland. For that reason the British king George I opposed to the union. In order to prevent it he successfully pressed the Emperor Charles VI to have Maria Clementina imprisoned. France under the Regency of Philip II, Duke of Orléans, was at that time allied with both of these countries, and the Quadruple Alliance had an impact on the Regent’s attitude towards the marriage. However, the Pretender’s claims were supported by Spain, under the rule of Philip V and Elisabeth Franese, and their prime minister – cardinal Julio Alberoni, whose far-reaching plans also included the restoration of the Stuart dynasty. Alberoni’s schemes assumed cooperation with Russia and Sweden, which connected these two countries with the Stuart cause for a while. Pope Clement XI also was favourable to the marriage of his goddaughter, the duchy of Parma too. The seizure of Maria Clementina, her escape and her marriage were the issues on which Europe had to take a stance. It was also joined with the kinship of the princess Sobieska and the attitude towards it of the countries, in which her relatives ruled, as well as with the jacobite cause – the restoration of the Stuart dynasty. All this depended on the current international situation, which was the cause of certain countries’ support to the catholic Pretender. The Stuart’s claims, as well as his marriage, were the elements of the foreign policy and diplomacy of European courts at that time.