Disqualification of a Judge by a court decision in Civil Procedure

Celem mojej pracy jest przeprowadzenie kompleksowej analizy instytucji wyłączenia sędziego z mocy orzeczenia sądu w postępowaniu cywilnym (iudex suspectus). Instytucja wyłączenia sędziego jako jedna z gwarancji sądowej bezstronności i uczciwości ma bardzo doniosłe znaczenie zarówno teoretyczne, jak i praktyczne. Praca składa się z sześciu rozdziałów. Pełne i szczegółowe omówienie przedmiotowej instytucji nie byłoby możliwe bez przedstawienia kształtowania się jej w perspektywie historycznej, począwszy od starożytnego Rzymu, przez regulacje dawnego procesu polskiego, ustawodawstwo XX wieku, aż do współczesności. Zakresem niniejszej pracy zostały również objęte zagadnienia dotyczące konstytucyjnego prawa do sądu oraz podstawowych zasad wymiaru sprawiedliwości, w tym najważniejszych z punktu widzenia przedmiotowej instytucji – zasady niezawisłości i bezstronności sądu. Instytucja wyłączenia sędziego ma również ogromne znacznie praktyczne, o czym świadczyć może szereg orzeczeń, nie tylko polskiej, ale również europejskiej judykatury (ETPC), przytoczonych w niniejszym opracowaniu. Praca zawiera również krótką charakterystykę przedmiotowej instytucji na tle prawa międzynarodowego. Kolejne rozdziały zostały już poświęcone analizie instytucji wyłączenia sędziego, ze szczególnym uwzględnieniem zagadnienia przesłanek wyłączenia, postępowania w przedmiocie wyłączenia sędziego oraz zagadnienia zaskarżalności postanowień wydanych w tym postępowaniu. Wyłączenie sędziego pełni ważną rolę w postępowaniu cywilnym. Z jednej strony stanowi gwarancję procesową, która realizuje ideę sprawiedliwego, rzetelnego procesu oraz stanowi skuteczny system ochrony praw człowieka (prawa do bezstronnego i niezawisłego sądu). Z drugiej strony umożliwia stronom realny wpływ na sprawiedliwe rozstrzygnięcie sprawy (choćby przez weryfikację składu sędziowskiego).

The aim of my study is to conduct a comprehensive analysis of disqualification of a judge by a court decision in civil procedure. This institution being one of the guarantees of judicial impartiality and fairness is one of very important both theoretical and practical significance. The thesis consists of six main chapters. Full and detailed discussion of this institution would not be possible without presenting the process of its shaping, seen from a historical perspective, starting from ancient Rome, followed by regulations of the former Polish process, the legislation of the twentieth century all the way up to the present day. Within the scope of this study are also issues related to the constitutional right to a court and the fundamental principles of justice, including the most important - from the point of view of this institution - the independence and impartiality of the court. Exclusion of a judge also has enormous practical importance, as proved by numerous rulings not only Polish, but also European judicature analysed in this study. The role of the European Tribunal of Human Rights in the formation of the concept of a fair trial was stressed. This thesis also includes a brief description of the examined institution compared to provisions included in international law. Subsequent chapters have been devoted to the analysis of the institution of judicial disqualification by a court decision with particular emphasis on issues of conditions for disqualification of judge, the procedure concerning the disqualification of judge and issues of questioning decisions issued in this procedure. Judicial disqualification plays an important role in civil procedure. On the one hand, it is a procedural guarantee that implements the idea of a fair trial and is an effective system for the protection of human rights (including the right to an impartial and independent court). On the other hand, it enables the parties to have a real impact on the fairness of judgment issued in the case (by verifying the composition of the court).