Methods of eliminating unfair contract terms in Poland and European Union

Podstawowym celem opracowania jest kompleksowa analiza polskiego modelu zwalczania klauzul niedozwolonych, który został wprowadzony do polskiego systemu prawnego w 2000 r. w rezultacie implementacji prawa Unii Europejskiej (dyrektywy 93/13/EWG). Analiza ta służy przede wszystkim wskazaniu czy obecny kształt polskiej regulacji jest zgodny z polityką unijną, w oparciu o którą państwa członkowskie mają podjąć stosowne środki w celu trwałego wyeliminowania z obrotu klauzul niedozwolonych. W tym też celu w pracy ujęta została ogólna analiza koncepcji zwalczania klauzul niedozwolonych, która odnosi się m.in do jej teoretycznych i ekonomicznych aspektów. Dokładne omówienie przyczyn wprowadzenia regulacji prawnej pozwala bowiem na rozstrzygnięcie w jaki sposób polskie przepisy prawne antycypują założenia koncepcji ochrony konsumentów poprzez zwalczanie klauzul niedozwolonych. Równie obszerna część pracy poświęcona została dokładnemu omówieniu strategii Unii Europejskiej w odniesieniu do problemu klauzul niedozwolonych. Zidentyfikowane zostały w ten sposób podstawowe cele regulacji, a także zagrożenia w prawidłowej implementacji rozwiązań unijnych poprzez niedoskonałości przepisów unijnych. Poczynione w ten sposób uwagi posłużą w kolejnych fragmentach pracy na wyjaśnienie przyczyn obecnego kształtu polskiej regulacji. Za główny punkt analizy w przypadku polskiego modelu zwalczania klauzul niedozwolonych uczyniono przede wszystkim kształt abstrakcyjnej kontroli wzorców umownych, instytucji, która powszechnie budzi znaczne kontrowersje. Osobno analizie poddane zostały aspekty materialnoprawne oraz proceduralne postępowania w sprawie o uznanie wzorców umownych za niedozwolone. W tej części pracy możemy znaleźć szerokie omówienie różnych koncepcji obejmujących kształt kryteriów kontroli w trybie abstrakcyjnej kontroli wzorców umownych, jak również zakresu skuteczności wyroku wydawanego w tym trybie przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Na tle tak zilustrowanego sporu doktrynalnego mającego swój wydźwięk w podzielonym orzecznictwie Sądu Najwyższego, przedstawione zostały przyczyny istniejącego sporu. Zwieńczeniem analizy polskiej regulacji prawnej staje się wreszcie wskazanie na kierunki pożądanych zmian, które mogą usprawnić polski model zwalczania klauzul niedozwolonych. Wobec niedoskonałości modelu opartego na kontroli abstrakcyjnej wzorców umownych w jego obecnym kształcie, propozycja zmiany polskiego mechanizmu z sądowo-administracyjnego na administracyjny w zgłoszonym projekcie zmian zostaje przyjęta z pełnym uznaniem. Ostatnim fragmentem pracy jest natomiast krótka analiza rozwiązań prawnych przyjętych w wybranych państwach członkowskich Unii Europejskiej. Ta część pracy pozwala na spojrzenie na polskie regulacje, przede wszystkim, z punktu widzenia tych państw, które posiadają bogate doświadczenie w zwalczaniu klauzul niedozwolonych (Francja, Niemcy). Podsumowując, powyższe opracowanie stanowi wielowątkowe i wielopłaszczyznowe podejście do problemu zwalczania klauzul niedozwolonych, dzięki czemu zidentyfikowane problemy i wysuwane postulaty zmian stanowią wynik w pełni kompleksowej analizy.

The very purpose of this dissertation is to conduct a complex analysis of Polish model of combating unfair contract terms, which has been adopted in Poland in 2000 as a result of implementation of European Union directive 93/13/EEC.This analysis is designed ultimately to establish whether the shape of Polish legislation is consistent with European Union policy which requires its member states to undertake adequate measures in order to prevent the constant use of abusive clauses.To achieve that aim the thesis analyzes the very concept of combating unfair contract terms, including its philosophical and economic foundations. The precise examination of the purpose of introducing this legislation helps to establish whether Polish regulation correctly anticipates the designed model of consumer protection through combating unfair contract terms.The reasonable part of the dissertation consists of precise analysis of the EU strategy with regard to the problem of unfair contract terms. The foundational purpose of the legislation and its severe deficiencies has been identified as a result. The remarks based on this analysis are designed to be referred to in other parts of the dissertation devoted to evaluate the shape of Polish implementation.The main point of analysis of the Polish model of combating unfair contract terms is shape of control of unfair contract terms undertaken in collective proceeding, which is commonly considered as highly controversial institution. Material and procedural aspects of the institution has been addressed separately. At this point, different concepts of precise shape of criteria of abstract control of abusive clauses as well as the extended effects of the decision of the Court of Protection of Consumers and Competition are addressed.Subsequently, the very reasons of substantial controversy acknowledged by judiciary have been identified and described. The final point of analysis of Polish regulation consists of indication of the desired modifications of Polish model of combating unfair terms. Having regard to deficiencies of the system based on the abstract control of abusive clauses in its current shape, it is highly recommended to change judicial-administrative model into pure administrative one, which has been nota bene presented in the new project of legislation which is now deliberated in Polish parliament. The very last component of the dissertation is a comparative analysis of regulations adopted in respective EU member states. With this analysis it is much more visible how Polish model differs from the one adopted in countries of much more experience in combating unfair contract terms, such as France and Germany.To conclude, the thesis constitutes a complex and diversified analysis of the concept of combating of unfair contract terms therefore identified problems and suggested solutions are well supported and justified with extensive argumentation.