The 17th-century rebuilding of the Canons' Regular of the Lateran church in Kłobuck. Architecture - founder - architect.

Przedstawione w pracy rozważania na temat XVII-wiecznej przebudowy kościoła klasztornego Kanoników Regularnych Laterańskich pw. św. Marcina i Małgorzaty w Kłobucku mają na celu ukazanie kształtu świątyni jako wyniku różnych uwarunkowań, w tym poza-artystycznych. Wskazano na aspekty fabryki, które zostały zdeterminowane przez fundatora Mikołaja Wolskiego. Najważniejszymi z nich była budowa prestiżu osoby, objawiająca się w nadaniu budynkowi szczególnie okazałej na tle regionu formy i, częściowo, nowoczesnej stylistyki architektonicznej, a także uwidocznienie w sferze symbolicznej zwierzchności władczej Wolskiego nad obszarem starostwa, co zostało zrealizowane poprzez stworzenie kompleksu budynków łączącego pałac i kościół i ulokowanie przyprezbiterialnej okazałej loży kolatorskiej. Drugim z ważnych czynników kształtujących tę świątynię była postawa samego zakonu. W niej doszukiwać się można przyczyny zachowania w kościele form dawnych, z nią można też łączyć genezę kształtu transpetu i korpusu świątyni. Wskazano ponadto na wpływ „myśli posoborowej“ wykładanej w przygotowywanych przez hierarchię kościelną pismach. Ważnym aspektem pracy była analiza architektoniczna obiektu, która pozwoliła na dokonanie rozwarstwienia poszczególnych etapów i wywołujących je koncepcji architektonicznych, umożliwiająca przedstawienie rekonstrukcji zakładanego początkowo kształtu świątyni. Ustalenia te pozwoliły na podjęcie próby wpisania kościoła w kontekst współczesnej jego przebudowie architektury kraju i regionu. Podkreślić tu trzeba, że świątynia ta, pomimo występujących w niej cech łączących ją z architekturą prowincjonalną, nie jest dziełem poślednim. Niektóre z użytych tam form architektonicznych, jak podziały nawy, odwołują się do aktualnych rozwiązań sztuki rzymskiej, natomiast formy wprowadzone w loży współgrają ze współczesną ich powstaniu architekturą augsburską.Jest to wreszcie praca o charakterze przyczynku do badań nad działalnością Valentina von Saebisch, zwłaszcza dzięki przeprowadzonej tu analizie porównawczej obejmującej całe znane obecnie spectrum jego dokonań artystycznych, a nie, jak to dotychczas czyniono, wyłącznie traktowanych rozdzielnie grup dzieł śląskich i polskich. Jako taka, praca ta stanowi również krok w badaniach nad działalnością inwestycyjną Mikołaja Wolskiego w zakresie sztuki, a może przede wszystkim nad jego najwspanialszą fundacją jaką był kościół kamedulski na Bielanach. Odpowiada ona zatem, choć w wycinkowym zakresie, na postawiony przez Adama Małkiewicza jeszcze w latach 70. XX wieku postulat badawczy, wskazujący konieczność monograficznego opracowania dzieł pokrewnych Bielanom przed przejściem do ferowania w odniesieniu do kamaldoli głębiej przemyślanych tez naukowych. W ramach zaś omówienia zarówno decyzji i działań podjętych przez Wolskiego jak i wynikającej z nich obecności w Kłobucku Valentina von Saebisch, praca ta stanowi jeden z zaczątków do prowadzenia dalszych badań na temat związków sztuki polskiej i habsburskiej, które to zagadnienie na polu architektury dla czasów sprzed zakończenia Wojny Trzydziestoletniej jest właściwie nieruszone.

The thesis is a monography of 17th-century rebuilding of the Canons' Regular of the Lateran church in Kłobuck. It focuses on three aspects: the architecture, the founder and the architect.