Mediation as an alternative method for solving disputes in penal proceedings

Instytucja mediacji w postępowaniu karnym stanowi alternatywną metodę rozwiązywania konfliktów i sporów społecznych, których źródłem jest przestępstwo. Przez wiele lat ustawodawca nie skupiał się na niej w wystarczającym stopniu twierdząc, iż są dużo bardziej skuteczne sposoby na eliminowanie zachowań nieakceptowalnych społecznie. Celem niniejszej rozprawy jest ukazanie wadliwości powyższej tezy. W pierwszej części pracy zaprezentowana została koncepcja sprawiedliwości naprawczej, która stanowi fundament dla dalszych rozważań. To nowy paradygmat myślenia o tym, czym jest zrealizowanie znamion typu czynu zabronionego, do czego prowadzi i jak naprawić szkody nim spowodowane. Sprawiedliwość naprawcza analizowana jest z perspektywy polskiego ustawodawstwa, które umożliwia realizację jej poprzez odpowiednie formy – mediacja jest jedną z nich. W kolejnej części pracy odnaleźć można próbę odpowiedzi na pytanie, czym jest mediacja, jaka jest jej historia w polskim postępowaniu karnym oraz jak prezentuje się instytucja na gruncie międzynarodowych unormowań prawnych. Dalej analizie poddane zostało postępowanie mediacyjne, poczynając od zasad w oparciu, o które winno się toczyć, poprzez jego podmioty i przesłanki, pozwalające zakwalifikować do niego sprawę, a skończywszy na próbie ujęcia procedury z perspektywy postępowania zarówno publicznoskargowego jak i prywatnoskargowego. Zwrócenia uwagi wymagało także odniesienie się do kwestii mediacji na etapie wykonywania kary. Niezwykle istotne jest przedstawienie skutków przeprowadzonej mediacji, o czym przeczytać można w końcowych fragmentach tekstu. Podsumowanie pracy stanowią wnioski dotyczące znaczenia postępowania mediacyjnego nie tylko dla pokrzywdzonego i oskarżonego, ale także dla społeczeństwa i wymiaru sprawiedliwości.

The institution of mediation in penal proceedings constitutes an alternative method for solving conflicts and social disputes whose source is a crime. For a number of years, the legislator did not focus on it in a sufficient degree, claiming that there are much more efficient ways for eliminating socially unacceptable behaviour. The objective of this thesis is showing the defectiveness of such standpoint. The first part of the thesis presents the concept of restorative justice which is a foundation for further divagations. This is a new paradigm of thinking about fulfilment of features of a prohibited act, what it leads to and how to redress damages caused by it. Restorative justice is analysed from the perspective of Polish legislation which enables implementation of such justice via proper forms – and mediation is one of them. The next part of the thesis focuses on an attempt at providing an answer to the following questions: what is mediation? What is its history in the Polish penal proceedings and what is the image of this institution in comparison to international legal standards? Subsequently, mediation proceedings are analysed, starting with the principles on which they should rely, through the objects and premises allowing for qualification of a case to such proceedings and ending with an attempt at taking a look at the procedure from the perspective of public prosecution and civil lawsuit. Attention was also paid to the issue of mediation at the stage of penalty enforcement. It is also very important to present the effects of the conducted mediation and this issue is discussed in the final part of the thesis. The recapitulation of the thesis encompasses conclusions regarding the significance of mediation proceedings not only for the victim and the accused, but also for the society and the entire system of justice.