The liquidation of the Communist Party of Poland in the light of reminiscences of Polish communists and their relatives

Utworzona w 1918 roku Komunistyczna Partia Robotnicza Polski była wrogo nastawiona do II Rzeczpospolitej. Jednym z powodów tego stanu rzeczy, było silne uzależnienie polskiej kompartii od Kominternu. Wielu członków KPP prowadziło działalność agenturalną na rzecz Związku Sowieckiego. Polscy komuniści prowadzili też działalność mającą na celu destabilizację państwa, oraz oderwanie części jego terytorium. Efekty ich starań były jednak niewielkie, ponieważ KPP od samego początku była pod obserwacją polskich służb. 16 sierpnia 1938 roku Komunistyczna Partia Polski została rozwiązana. Jedną z przyczyn tej decyzji mógł być konflikt między Stalinem a kierownictwem KPRP, oraz żydowskie pochodzenie części działaczy i ich rzekoma oraz prawdziwa działalność agenturalna. Czystka w KPP była także skorelowana z czystką w partii bolszewickiej. KPP znalazła się pod obserwacją władz Kominternu już w 1929 roku. W następnych latach nastąpiły aresztowania jej działaczy. Wśród nich znaleźli się także polscy literaci o komunistycznych poglądach. Aresztowania KPP-owców osiągnęły swoje apogeum w 1937 roku, kiedy aresztowano czołowych działaczy partii. Po likwidacji kompartii, władze Kominternu zaczęły rozwiązywać jej struktury za granicą.Rozwiązanie KPP zastało komunistów w najróżniejszych miejscach. Wielu spośród nich odczuwało w tym okresie dezorientację oraz strach o swoich najbliższych. Niektórzy nawet traktowali spływające informację jako prowokację lub tragiczną pomyłkę. Inni postanowili podporządkować się uchwale. Działacze partii byli zszokowani jej rozwiązaniem, a część z nich nie przyjmowała tego faktu do wiadomości. Niektórzy postanowili jednak kontynuować swoją działalność w nowych warunkach. W szczególnie trudnej sytuacji znaleźli się komuniści przebywający w Hiszpanii oraz w ZSRS. Polscy komuniści dopatrywali się przyczyn likwidacji partii w nielojalności części działaczy wobec Stalina, oraz rzekomej agenturalnej działalności kierownictwa KPP. Niektórzy wiązali likwidację partii z zawarciem paktu Ribbentrop-Mołotow, oraz patologiczną osobowością sowieckiego dyktatora.Traumy likwidacji KPP szczególnie doświadczyli członkowie rodzin polskich komunistów. Część spośród nich doświadczyło ostracyzmu i napiętnowania. Żony skazanych miały podlegać natychmiastowemu aresztowaniu. Mimo to, część z nich próbowała racjonalizować terror i żyło w przeświadczeniu, że ich najbliżsi ciągle żyją. Po likwidacji partii członkowie rodzin znaleźli się w bardzo ciężkiej sytuacji. Dzieci „zdrajców ojczyzny” umieszczano w sowieckich sierocińcach, gdzie były poddawane stalinowskiej reedukacji. Często przebywały tam w ciężkich warunkach i były źle traktowane, co zostawiało niezatarty ślad w ich psychice. Represjom podlegały także żony polskich komunistów, które zazwyczaj skazywano na kilka lat pobytu w obozie. Kobietom utrudniano kontakt z dziećmi i starano się je odizolować. Dopiero dzięki interwencji Bolesława Bieruta znaczna część żon polskich komunistów odzyskała wolność. Jednak likwidacja KPP na trwałe zmieniła ich stosunek do ZSRS oraz Stalina.

Founded in 1918, the Communist Workers Party of Poland was hostile to the Second Polish Republic. One reason for this was the strong dependence of the CPP from the Comintern. Many members of the CPP also led an spy activity for the Soviet Union. Polish communists also conducted activities designed to destabilize the country, and the separation of part of its territory. The results of their efforts were however slight, because the CPP from the very beginning had been under surveillance of Polish services. In August 16, 1938 the Communist Party of Poland was dissolved. One reason for this decision could be a conflict between Stalin and the leadership of the CPP, Jewish descent of part of activists, and their alleged and real spy activity. A purge in the CPP was also correlated with the purge in the Bolshevik Party. CPP came under scrutiny by the authorities of the Comintern already in 1929. In the following years there have been arrests of its activists. Among them were also the Polish writers of communist views. The arrests of the CPP-men reached their apogee in 1937, when the leaders of the party have been arrested. After the liquidation of the party, the Comintern authorities have begun to resolve its structures abroad.The liquidation of the CPP found the communists in various places. Many of them felt at that time disorientation and fear for their loved ones. Some even treated flowing information as provocation or a tragic mistake. Others decided to surrender to the resolution. The activists of the party were shocked, and some of them did not take note of this fact. However, some of them decided to continue their activities under the new conditions. In a particularly difficult situation found themselves communists residing in Spain and in the USSR. Polish communists discerned for the causes of the liquidation of party in disloyalty parts of activists to Stalin, and the alleged spy activity of the CPP leadership. Some tied liquidation of the party with the Molotov-Ribbentrop Pact and pathological personality of the Soviet dictator.Trauma of liquidation of the CPP particularly experienced family members of Polish communists. Part of them have experienced ostracism and stigma. Wives were to be sentenced to immediate arrest. Despite this, some of them tried to rationalize terror and lived in the belief that their loved ones are still alive. After the liquidation of the party, members of the families found themselves in a very difficult situation. Children of "traitors" were placed in a Soviet orphanage, where they were subjected to Stalinist re-education. Often they resided there in difficult conditions and they were mistreated, which left an indelible mark on their psyche. Wives of Polish communists were also repressed and usually sentenced to several years in the camp. Women were prevented from contact with their children and insulated. Only thanks to the intervention of Boleslaw Bierut, a significant proportion of the wives of Polish communists regained freedom. However, the liquidation of the CPP permanently changed their attitude to the Soviet Union and Stalin.