About the alleged deposition of Czasław – the bishop of Cracow – during the legacy of Gwalon from Beauvais in Poland in 1103. Research on the diplomacy of the Holy See in the era of the pontificate of Paschal II (1099-1118).

Problem wizyty w Polsce legata Stolicy Apostolskiej Gwalona (biskupa – elekta diecezji Beauvais) w 1103 r. ma już swoją ogromną literaturę. Nie sposób jednak ukryć, że zdecydowana większość ustaleń historiografii ma z konieczności charakter hipotetyczny, bowiem ilość źródeł traktujących o tym wydarzeniu jest zatrważająco nikła. Jedną z najczęściej pojawiających się hipotez, która zdobyła sobie niejako prawo obywatelstwa w polskiej mediewistyce, jest pogląd zakładający, że jednym z usuniętych z urzędu przez legata papieskiego hierarchów polskich był biskup krakowski Czasław. Biorąc jednak pod uwagę wymowę źródeł, a także argumenty przedstawione na poparcie tej tezy w dotychczasowej debacie, trudno uznać ten pogląd za prawdopodobną wersję wydarzeń. Gruntownej polemice z opisaną tezą została także poświęcona w całości niniejsza rozprawa. Autor podzielił swoje rozważania (nie licząc wstępu i rekapitulacji) na trzy zasadnicze części. W pierwszej z nich przedstawiono, w jaki sposób wymieniona w tytule hipoteza dostała się do dyskusji naukowej i, ewoluując, pozostała w niej obecna aż do dnia dzisiejszego. W przeglądzie literatury zagadnienia zestawiono wszystkie najważniejsze głosy w debacie począwszy od Jana Długosza (autora krytykowanej hipotezy), przez prace z XIX – XX w. aż po najnowsze publikacje. W części drugiej dokonano ponownego rozbioru krytycznego całości zachowanej podstawy źródłowej, tj. przekazu Galla Anonima (lib II, cap. 23 – 27), zapisek z Rocznika kapituły krakowskiej, trzech redakcji Rocznika małopolskiego, Rocznika Sędziwoja oraz katalogów biskupów krakowskich i wrocławskich, w efekcie czego wykazano, że teza o depozycji Czasława dopiero w trakcie pobytu Gwalona w Polsce nie da się utrzymać ze względu na chronologię wydarzeń (zgodnie poświadczaną przez wszystkie wymienione źródła). W ostatniej zaś (trzeciej) części rozprawy autor zaprezentował kilka nowych argumentów, w świetle których zgłaszane już nieraz zastrzeżenia i wątpliwości pod adresem krytykowanej hipotezy stają się coraz poważniejsze. Ważną rolę w tej części wywodu odgrywa próba wpisania (po raz pierwszy na szerszą skalę) legacji i reform Gwalona w Polsce w szerszy obraz ówczesnej dyplomacji Stolicy Apostolskiej w pierwszych latach pontyfikatu Paschalisa II. W wyniku zestawienia danych ze źródeł polskich z innymi dokumentami legatów papieskich z tego okresu autor dochodzi do wniosku, że teza o szeroko zakrojonej papieskiej akcji walki z nikolaityzmem wśród kleru przez instytucję legatów nie znajduje potwierdzenia w zachowanym materiale źródłowym. Wobec powyższego pogląd, iż obydwaj biskupi zostali zdeponowani za niedochowanie celibatu staje pod zapytania. Rozprawę wieńczy zebranie wniosków w rekapitulacji oraz bibliografia.

Literature on the visit of legate of the Apostolic See – Galon (bishop – elect of Beauvais Diocese) in 1103 in Poland looks impressive. However, the vast majority of historiography findings has hypothetical character because of a very little amount of sources about the event. One of the most often appearing hypothesis says that Czasław – Polish bishop of Cracow - was one of those two Polish hierarchs, who had been removed from their offices by the papal legates. It is difficult to accept this view as a probable version of the events, however, taking into account the sources and arguments in support of the thesis. This hearing was entirely devoted to thorough polemic against the described thesis. The author has divided his considerations (not counting the introduction and recapitulation) into three main parts. The first of them shows how mentioned in the title hypothesis got into the scientific discussion and, evolving, remained present in it until today. The literature review summarizes all most important voices in the debate starting from Jan Długosz (author of the hypothesis), through the work of the XIX - XX century until the latest publications. In the second part author makes a critical re-cutting of the preserved base of the source, ie. the message of Gallus Anonymous (lib II, cap. 23 - 27), the record of Annals of Cracow chapter, the three versions of Annals of Małopolska, Annals of Sędziwój and catalogues of bishops of Cracow and Wrocław. The result of it is that the thesis of the deposition of Czasław only during Galon's staying in Poland can not be maintained due to the chronology of events (as certified by all of the mentioned sources). In the last (third) part of the paper the author presented some new arguments, in light of which concerns and doubts about the hypothesis are more and more serious. An important role in this part of the argument plays an attempt to enter (for the first time on a larger scale) legation and reforms of Galon in Poland in the broader picture of contemporary diplomacy of the Holy See in the first years of the pontificate of Paschal II. As a result of the compilation of the sources of Polish and other documents from the papal legacies of this period, the author concludes that the thesis of the extensive papal action of fighting with nicolaitanism among the clergy by legates institution has not been confirmed in a preserved source material. Therefore, the view that both bishops were deposited for failure to observe celibacy is called into serious question. The hearing ends with requests in recapitulation and bibliography.