The meaning of humour for the condition of contemporary art

Praca poświęcona jest ocenie kondycji sztuki nowoczesnej i najnowszej oraz perspektyw jej dalszego rozwoju. Stanowi także próbę krytycznej analizy współczesnych dyskursów historyczno-artystycznych, estetycznych i filozoficznych poświęconych tym zagadnieniom. Powtarzające się nieporozumienia i konflikty na linii twórcy-odbiorcy oraz krytycy-odbiorcy wskazują, że dyskursy te mogą, po pierwsze, mieć charakter selektywny, a po drugie – być niepotrzebnie zideologizowane. Tym samym nie stanowią zadowalającej próby przybliżenia zjawisk, które opisują, szerszemu gronu odbiorców. Dzieje się tak przede wszystkim za sprawą nadmiernej powagi, z jaką traktują swój przedmiot. Tymczasem celem niniejszej pracy jest wykazanie, że sztuka europejska w ciągu ostatnich kilkunastu dekad w sposób celowy i systematyczny uciekała się do zabiegów związanych z humorem, a działania te zaowocowały zwiększeniem możliwości oddziaływania sztuki na odbiorców oraz pogłębieniem jej krytycznego i wzorcotwórczego potencjału. Dla poparcia tej tezy zostanie przeprowadzona filozoficzna analiza fenomenów związanych z działaniem humoru (takich jak dowcip, autoironia czy intelektualny dystans) oraz przywołane zostaną przykłady praktyk artystycznych, w których fenomeny te są wyraźnie zauważalne. Część teoretyczna pracy zostanie więc uzupełniona o opis praktycznych działań, dzięki czemu możliwe będzie przeprowadzenie pogłębionej analizy znaczenia humoru dla sztuki nowoczesnej i najnowszej, zarysowanie dalszych możliwości jego wykorzystania zarówno w samej sztuce, jak i w dyskursie o niej, oraz wyciągnięcie ostatecznych wniosków z przeprowadzonych analiz.

The thesis is devoted to the condition of modern and contemporary art as well as the perspectives of their further development. It is also an attempt of critical analysis of contemporary discourses on art history, aesthetics and philosophy of art. Numerous misunderstandings and conflicts of the artists and the recipients as well as the critics and the recipients show that these discourses may be very often selective and excessively ideological. Hence, they do not succeed in explaining art and making it understandable for a wider group of people. This is mainly because they treat their subject too seriously. This paper aims at pointing out that European artists of the last several decades systematically and intentionally employed humour in their work. This practice led to opening new possibilities for art and to deepening its critical and exemplary potential. To advance this thesis, a philosophical analysis of phenomenons connected with humour (such as wit, auto-irony and intellectual distance) will be made. There will be also presented examples of artistic practices in which these phenomenons can be clearly seen. The theoretical part of the paper will be thus complemented by a description of artistic practices. It will allow the author to carry out a deeper analysis of the meaning of humour for the condition of contemporary art, drawing out the perspectives of its use both in art theory and practice, and coming to final conclusions.