Transgression of the limits of the excuse (viz. circumstances excluding criminal lawlessness of an act) for self-defense and for the state of necessity

W polskim systemie prawa karnego instytucja obrony koniecznej oraz stanu wyższej konieczności pojawiła się już w przepisach Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 lipca 1932 r. – kodeks karny. Powyższa regulacja została uchylona Ustawą z dnia 19 kwietnia 1969 r. kodeks karny, obowiązującą od dnia 1 stycznia 1970 r. do dnia 31 sierpnia 1998 r. Zgodnie z treścią art. 22 § 1 kodeksu karnego Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro społeczne lub jakiekolwiek dobro jednostki. Przekroczenie granic kontratypu obrony koniecznej mogło przybrać formę ekscesu intensywnego lub ekstensywnego. W sytuacji przekroczenia granic obrony koniecznej, sąd miał możliwość nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia. W treści art. 23 § 1 kodeksu karnego uregulowany został zaś kontratyp stanu wyższej konieczności, zgodnie z którym Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego dobru społecznemu lub jakiemukolwiek dobru jednostki, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone nie przedstawia wartości oczywiście większej niż dobro ratowane. Do przekroczenia granic stanu wyższej konieczności mogło dojść w wypadku niezachowania zasady proporcjonalności dobra ratowanego i poświęcanego lub, gdy nasilenie niebezpieczeństwa nie było na tyle silne, aby usprawiedliwić natychmiastową reakcję obronną. W sytuacji takiej sąd miał możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia. Obecnie obowiązująca Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. kodeks karny odmiennie reguluje istotę kontratypów niż kodeks karny z 1969 r., odrzucając teorię negatywnych znamion czynu zabronionegoKontratyp obrony koniecznej został uregulowany w art. 25 § 1 kodeksu karnego, zgodnie z którym Nie popełnia przestępstwa, kto w obronie koniecznej odpiera bezpośredni, bezprawny zamach na jakiekolwiek dobro chronione prawem. Przekroczenie granic obrony koniecznej może przybrać formę ekscesu ekstensywnego poprzez naruszenie korelacji czasowej między bezprawnym zamachem i odpieraniem zamachu oraz ekscesu intensywnego, rozumianego jako naruszenie wymogów dotyczących znamienia konieczności. W przypadku przekroczenia granic obrony koniecznej, w szczególności, gdy sprawca zastosował sposób obrony niewspółmierny do niebezpieczeństwa zamachu, sąd może zastosować nadzwyczajne złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.Kontratyp stanu wyższej konieczności został uregulowany w treści przepisu art. 26 § 1 kodeksu karnego, wedle którego Nie popełnia przestępstwa, kto działa w celu uchylenia bezpośredniego niebezpieczeństwa grożącego jakiemukolwiek dobru chronionemu prawem, jeżeli niebezpieczeństwa nie można inaczej uniknąć, a dobro poświęcone przedstawia wartość niższą od dobra ratowanego. Do przekroczenia granic stanu wyższej konieczności może dojść - podobnie jak w przypadku obrony koniecznej - w formie ekscesu intensywnego poprzez naruszenie zasady subsydiarności lub proporcjonalności oraz ekstensywnego, jako przełamanie warunku bezpośredniości niebezpieczeństwa. Wobec sprawcy, który przekroczył granice stanu wyższej konieczności sąd ma możliwość zastosowania nadzwyczajnego złagodzenia kary, a nawet odstąpienia od jej wymierzenia.

In the Polish system of criminal law, the institution of self-defense and the state of necessity appeared as early as the provisions of the 11 July 1932 Regulation of the President of the Republic of Poland –the criminal code. The 11 July 1932 Regulation of the President of the Republic of Poland –criminal code – was repealed by the 19 April 1969 –Criminal Code Act, effective from 1 January 1970 to 31 August 1998.Pursuant to art. 22 § 1 of criminal code: A person is justified when acting to repel any imminent lawless attempt at any public interest or at any interest of an individual. Transgression of the limits of excuse for self-defense might have been either an action excessive in scope or intensity. In case the author should have transgressed the limits of self-defense, the court of law might either apply an extraordinary mitigation of penalty or even renounce to inflict it. Instead, the provisions of art. 23 § 1 of criminal code regulate the excuse for the state of necessity. The limits of the state of necessity might be transgressed in case of failing to follow the principle of proportionality between the interest being saved and the interest being sacrificed, or when the intensification of danger was not sufficient enough to justify an immediate defensive reaction thereto. The 6 June 1997 –Criminal Code Act – provides the essence of excuses in a way different from the 1969 Act by rejecting the theory of negative attributes of prohibited act. The excuse for self-defense was regulated in art. 25 § 1 of criminal code, and accordingly: A person is justified when acting to repel any imminent and lawless attempt at any interest protected by the law. Transgression of the limits of excuse for self-defense might be an action excessive in scope by infringing the time correlation between a lawless attempt and its repelling or an action excessive in intensity, conceived as an infringement of the prerequisites for an attribute of necessity. In case of transgressing the limits of self-defense, especially, when the author should have resorted to defensive measures incommensurate with the danger of attempt, the court of law might either apply an extraordinary mitigation of penalty or even renounce to inflict it. Instead, in the case of an author who should transgress the limits of self-defense under the influence of a big fear or a strong emotional disturbance justified by the circumstances of the attempt, the court of law is statutorily obliged to renounce a penalty. The excuse for the state of necessity was regulated according to the provisions of. 26 § 1 of criminal code. Like in the case of self-defense, the limits of the state of necessity may be transgressed in the form of an action excessive in intensity by infringing the principle of subsidiarity or proportionality or as an action excessive in scope by infringing the prerequisite for the directness of danger. In case the author should have transgressed the limits of the state of necessity, the court of law may either apply an extraordinary mitigation of penalty or even renounce to inflict it.