Groteska w dziełach epickich Franza Kafki i Brunona Schulza

Grotesque in epic works by Franz Kafka and Bruno Schulz

Życie i twórczość Franza Kafki oraz Brunona Schulza wykazują liczne analogie. Obaj pisarze należą do autorów, których opowiadania przepełnione są elementami groteski. Przedmiotem owej analizy są trzy następujące opowiadania Kafki: Beschreibung eines Kampfes, Der Kübelreiter oraz Die Verwandlung. W przypadku Schulza analizowane są fragmenty opowiadań z dwóch tomów pisarza: Die Zimtläden oraz Das Sanatorium zur Sanduhr. Ponadto w analitycznej części pracy pod względem elementów groteskowych zostało opracowane plastyczne dzieło Schulza: Das Götzenbuch. Grafiki z Das Götzenbuch były niewątpliwie źródłem inspiracji dla literackiej groteski autora. Głównym celem niniejszej pracy magisterskiej jest opis charakterystycznych groteskowych tematów i motywów oraz określenie literackiej i plastycznej funkcji groteski u Kafki i Schulza. Obok znanej teorii groteski Wolfgang’a Kayser’a została opisana również obszerna rozprawa naukowa Peter’a Fuβ’a. Historia oraz współczesna definicja fenomenu groteski wzbogacają analizę opowiadań pisarzy. Groteska zestawiana jest także z innymi zjawiskami literackimi takimi jak absurd, groza, fantastyka, ironia, komizm czy tragizm.

The lives and works of Franz Kafka and Bruno Schulz show many similarities. Both writers belong to authors whose narrative short stories are always surrounded by a touch of the grotesque. The subject of my research consists of three Kafka's stories: Beschreibung eines Kampfes, Der Kübelreiter and Die Verwandlung. In the case of Schulz I analysed selected passages of the narrative pieces from two story volumes: Die Zimtläden and Das Sanatorium zur Sanduhr. In addition Schulz's Götzenbuch is interpreted as an artistic source of the grotesque. The main goal of the following master's thesis is description of characteristic grotesque themes and motifs and determination of literary and artistic function of the grotesque in the epic of Kafka and Schulz. The analysis is not only based on two different literary theories of the grotesque by Wolfgang Kayser and Peter Fuβ but also enriched with the history and definition of this phenomenon. Lastly, the grotesque is connected with other related literary concepts such as absurd, comic, tragic or fantasy. The grotesque is proving to be the inherent element of the works of both writers.

Das Leben und Schaffen von Franz Kafka und Bruno Schulz weisen zahlreiche Parallelen auf. Die beiden Schriftsteller gehören zu jenen Autoren, deren Erzählwerke immer wieder mit einem Hauch des Grotesken umgeben sind. Den Gegenstand der Untersuchung bilden drei Erzählungen Kafkas: Beschreibung eines Kampfes, Der Kübelreiter und Die Verwandlung. Im Fall von Schulz werden die ausgewählten Passagen der Erzählstücke aus zwei Erzählbänden des Autors analysiert: Die Zimtläden und Das Sanatorium zur Sanduhr. Darüber hinaus wird auch Schulzes Götzenbuch als plastische Quelle des Grotesken interpretiert. Das Hauptziel der vorliegenden Arbeit ist die Schilderung charakteristischer grotesken Themen und Motive und die Bestimmung der literarischen und plastischen Funktion des Grotesken bei Kafka und Schulz. Dabei wird, neben der bekannten Theorie des Grotesken von Wolfgang Kayser, auch von der umfangreichsten Abhandlung über das literarische Mittel des Grotesken von Peter Fuβ ausgegangen. Die Werkanalyse wird mit der Geschichte und Definition dieses Phänomens bereichert. Zuletzt wird das Groteske mit anderen, nahestehenden Begriffen, wie z.B. mit dem Absurden, Komischen, Tragischen oder Phantastischen in Zusammenhang gebracht. Das Groteske erweist sich als das konstitutive Element für das Schaffen der beiden Schriftsteller.