The origins of evil. Around the thoughts of Hannah Arendt, Zygmunt Bauman and Philip Zimbardo

W niniejszej pracy zaprezentowane zostały przemyślenia Hannah Arendt, Zygmunta Baumana oraz Philipa Zimbardo dotyczące korzeni i natury zła. Owych uczonych cechuje sytuacyjne podejście do wskazywania źródeł jego pochodzenia. Mimo, iż są przedstawicielami różnych dziedzin nauki, pisali swoje dzieła w innych okresach, a inspiracją ich rozważań były odmienne wydarzenia, dochodzą oni do jednego wniosku – wszystkie najpotworniejsze czyny, jakich dopuścili się ludzie w ciągu historii, nie były efektem działania sadystycznych, zdemoralizowanych jednostek, a wręcz przeciwnie – zupełnie przeciętnych i normalnych osób. Źródeł niemoralnych i destrukcyjnych zachowań człowieka dopatrują się oni w politycznych i społecznych systemach. Tym co różni wymienionych wyżej badaczy jest natura zła. Arendt wysuwa tezę o jego banalności. Owa banalność polega na braku jakiejkolwiek głębi czy wartości. Zło jest jałowe i puste. Mimo, że potrafi wyrządzić niewyobrażalną krzywdę i sieje zniszczenie, jest jedynie przejściowe, gdyż przez swoją nicość nie może na zawsze zakotwiczyć się w świecie. Powraca raz za razem niczym destrukcyjna siła, jednak przemija pokonane przez niezbywalne, mocno zakorzenione w naturze ludzkiej dobro. Zło nie posiada zatem ani fascynującej natury, ani „demonicznego wymiaru”. Z przemyśleniami Arendt korespondują poglądy Philipa Zimbardo, który banalność zła upatruje w tym, że staje się ono udziałem zwykłych ludzi. Zło jest banalne bo dotyczyć może każdego - każdy potrafi mu ulec. Natomiast Bauman stawia tezę o racjonalności zła. Socjolog podkreśla, że ludobójstwo na tak masową skalę jak Holocaust, nie byłoby nigdy możliwe, gdyby nie realizowano go wedle ściśle określonych planów, konsekwentnie poszukując najlepszych i najskuteczniejszych rozwiązań. Wykorzystano przy tym wszystko to, co stało się dumą nowoczesności i niekwestionowanym osiągnięciem ludzkiego rozumu – naukę, technologię i biurokrację. Ślepy racjonalizm i przekonanie o wyższości logicznego myślenia nad wszelkimi zasadami etyki pozwolił uruchomić nazistom morderczą machinę Zagłady.

This paper looks into the works of Hannah Arendt, Zygmunt Bauman and Phillip Zimbardo on the subject of evil – its nature and origins. These scholars share the situationist approach to the practice of indicating and recognizing evil’s roots. Despite having different historical and scientific background ,all of them come to the same conclusion – the most monstrous acts of violence were not the products of sadistic, immoral individuals, but rather normal, average people. Arendt, Bauman and Zimbardo argue that the political and social systems are the source of evil. However, they differ in thoughts on the subject of the nature of evil. Arendt writes about the banality of evil which stems from its inherent lack of value and depth ; evil is sterile and empty. Although it can wreak havoc and cause severe damage, it’s only temporary; evil’s internal vacuity prevents it from anchoring itself in the world. It relapses over and over again but ultimately is being defeated by good which deeply imbues the human nature. Evil does not own neither the fascinating nature nor’ the demonic dimension’. Zimbardo’s views on the matter of the nature of evil correspond with those of Arendt’s. He argues that evil is banal because it can affect everyone thus it becomes the part of the mundane live of an average person. Bauman puts forward a concept of the rationality of evil. He points out that the acts of mass genocide such as Holocaust wouldn’t have been possible without methodic planning and constant seeking for improvement and greater efficiency. They employed the greatest achievements of the modern man in the fields of science, technology and bureaucracy. Blind rationalism and belief in the supremacy of the logical thinking over ethics allowed Nazis to run the murderous machine of destruction.