18th century palatine chapels in Polish residences.

Praca jest poświęcona zjawisku kaplic pałacowych w wybranych świeckich rezydencjach Rzeczypospolitej w XVIII wieku, koncentrując się zwłaszcza na jej wschodnich terenach. Za główny punkt wyjściowy do analizy typologicznej wybranych obiektów posłużyła dyskusja, prowadzona wśród europejskich teoretyków architektury, dotycząca problematyki lokalizacji kaplicy w obrębie rezydencji. Dodatkowo w pracy przedstawiono stanowisko Kościoła wobec kaplic prywatnych, analizując ustalenia biskupów i synodów, tak polskich jak i francuskich. W pracy zawarta została historia tego typu świątyń w Polsce, z naciskiem na kaplice królewskie, szczególnie od XVII stulecia, po okres panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, uwzględniając także dwór Stanisława Leszczyńskiego w Luneville. Główną częścią pracy jest analiza typologiczna kaplic prywatnych, które zostały podzielone na trzy główne grupy: kaplice sytuowane w oddzieleniu od pomieszczeń użytkowych rezydencji, kontynuujące stare wzorce, wywodzące się jeszcze z czasów średniowiecznych, kaplice, będące wynikiem nowych tendencji XVII i XVIII-wiecznych, umieszczane w bezpośredniej bliskości sypialni czy sali balowej oraz kaplice wolnostojące, do których można zaliczyć takie realizacje jak Zwierzyniec czy Podhorce. Za osobną grupę uznano dwupoziomowe kaplice magnackie, jako te, które w czytelny sposób odwoływały się do królewskich wzorców.

The thesis tells about the phenomenon of the private palatine chapels in a group of residences in the 18th century Poland, focusing mainly on its eastern territories. The main aspect of construction of the thesis was a vast discussion between European architecture theoreticians on the problems of localisation of a palatine chapel in a residence. The thesis presents also the point of view of the Catholic Church on the phenomenon of the palatine chapels, referring to Polish and French bishops. The main part of the thesis is a typological analysis of the palatine chapels that were divided into three groups: the chapels situated far away of the residence area reserved for the common use, as an example of a continuation of Medieval tradition; chapels that were located close to a sleeping room or a dance room, as an example of a new tendency and chapels separated from a residence, as those in Zwierzyniec or Podhorce. The other group in the thesis are those palatine chapels that had more than one level, beeing a clear reference to royal ambitions of their owners.