Expressing existential experience in selected Jovan Hristić’s poems – philosophical context

Twórczość serbskiego eseisty, krytyka, teatrologa i poety Jovana Hristicia często bywa powiązywana z kontekstem filozoficznym. Elementy filozoficzne w jego twórczości to: imiona wielkich myślicieli oraz cytaty z ich dzieł, a także aluzje do rozpoznawalnych symboli przynależących do tradycji filozoficznej. Jego poezja charakteryzuje się językową precyzją, wysokim stopniem refleksyjności i obecnością pojęć przynależących do dyskursu filozoficznego. Głównym zagadnieniem omawianym w niniejszej pracy jest poszukiwanie przez Hristicia poetyckiej formy wyrażenia bezpośredniego doświadczenia rzeczywistości. Temat ten jest powiązany z problematyką rewelatorskiej funkcji języka poetyckiego.W pierwszym rozdziale pracy zaprezentowano trzy koncepcje literaturoznawcze ukazujące, w jaki sposób język poezji może być zdolny do wyrażania bezpośredniego doświadczenia rzeczywistości. Najpierw zbadano pojęcie symbolu w symbolizmie w omówieniu Marii Podrazy-Kwiatkowskiej. Następnie omówiono koncepcję epifanii Ryszarda Nycza, dla którego współczesna twórczość epifaniczna stanowi wyraz ulotnych i trudno wyrażalnych treści reprezentowanych przez przedmioty z pozoru banalne. Wreszcie, przywołana zostaje koncepcja epifanii modernistycznej Charlesa Taylora, który bada to zjawisko we współczesnej poezji od strony językowo-filozoficznej. Wszystkie koncepcje charakteryzują język poezji jako medium wyrażające jednostkowe, bezpośrednie doświadczenie, jakim może być także doświadczenie egzystencjalne wyrażone w poezji Hristicia.W drugiej części twórczość Jovana Hristicia została na podstawie twierdzeń zawartych w jego eseistyce usytuowana w kontekście filozoficznym. Zmysłowość będąca strategią poetycką Hristicia została w tym rozdziale skonfrontowana z koncepcją życia Friedricha Nietzschego oraz z pytaniem o bycie Martina Heideggera. Istotnym kontekstem wszystkich trzech koncepcji jest filozofia presokratejska oraz obrazowy sposób myślenia, jakim posługiwali się starożytni Grecy.Natomiast w trzecim rozdziale wybrane utwory poetyckie tego twórcy są omówione w kontekście dążenia do epifanicznego wyrażania jednostkowego doświadczenia egzystencjalnego. Tym samym ujawnia się związek tych utworów z omówioną uprzednio tradycją filozoficzną. Szczególna uwaga jest poświęcona tradycji helleńskiej, która stanowi dominujący kontekst poezji Hristicia oraz figurom samego południa i morza. Istotny jest także obecny w późnej twórczości zwrot ku codzienności. Zdaniem autorki pracy zgłębienie filozoficznego wymiaru poezji Hristicia jest istotnym wkładem w interpretację niektórych jego utworów. Pomaga ono wydobyć sensy, które bez użycia narzędzi filozoficznych pozostałyby ukryte. Oryginalność poezji tego twórcy okazuje się w dużej mierze polegać na rozwijaniu rewelatorskiej funkcji języka, dzięki której najważniejsze pytania egzystencjalne człowieka wybrzmiewają z ogromną wyrazistością. Odkrywa on w swojej twórczości nowe, ważne obszary, odnajdując harmonię między poezją a filozofią.

The work of a Serbian essayist, critic, theatre theoretician and poet, Jovan Hristić, is often being set to a philosophical context. Philosophical elements in his poetry are: famous thinkers’ names and quotes as well as the allusions to recognizable symbols which are a part of philosophical tradition. His poetry is distinguished by the precision of the language, great reflectiveness and the presence of terms which origin from philosophical discourse. The main subject of this thesis is how Jovan Hristić searches for ways to express immediate, individual experience of the reality. This is also related to the problem of revelatory function of the poetical language.In the first part of the thesis three literature-theoretical ideas which show how poetical language can be capable of expressing existential experience are being presented. Firstly, the idea of a symbol in symbolism as formulated by a theoretician Maria Podraza-Kwiatkowska is being described. Secondly, the idea of epiphany in modern poetry by Ryszard Nycz is being evoked. He considers epiphany a way of showing transitory and inexplicable contents by representing them through banal items of everyday use. Finally, Charles Taylor’s idea of a modern epiphany is being presented, which he investigates in linguistic and philosophical terms. All three concepts admit that the language of poetry can be a medium for expressing individual, immediate experience – as is the one showed in Hristić’s poetry.In the second part Jovan Hristić’s works is being set to a philosophical context using statements that can be found in his essays. His important poetic strategy, sensuality, is being compared with the concept of life by Friedrich Nietzsche as well as the idea of being by Martin Heidegger. The important context of all three concepts is presocratic philosophy and the vivid way of thinking of ancient Greeks.The third part of the thesis is an interpretation of selected Jovan Hristić’s poems. The aim of this part is to investigate how epiphanic, individual, existential experience is being expressed in them. Thereby his works are being set to the context of philosophical ideas which were presented in the earlier part. Particular attention is being paid to Hellenic tradition which is the main horizon of his poetry, including the figures of the noon and the sea. Turning to everyday experience which can be seen in Hristić’s later works is also important here.The author of the thesis considers investigating philosophical dimension of Hristić’s poetry a very important context of interpreting his work. It helps to expose senses which would stay invisible without using philosophical means of reading. It turns out that the originality of this poetry is very often set upon developing revelatory function of the language. In his works Hristić discovers the whole new dimensions by introducing harmony between philosophy and poetry.