Concepts of Description of the Grammatical Gender Category. An Analysis of Polish as a Foreign Language Textbooks and Dictionaries

Celem niniejszej pracy jest analiza wybranych podręczników do nauki języka polskiego jako obcego (zarówno o charakterze ogólnym, jak i stricte gramatycznym) i słowników jednojęzycznych pod kątem sposobu opracowania zagadnienia gramatycznej kategorii rodzaju. Skupiono się w niej na zaprezentowaniu koncepcji, na których bazują badane publikacje, jak również terminologii, która została wykorzystana do ich opisu. W pierwszym rozdziale skoncentrowano się na wyjaśnieniach teoretycznych – zdefiniowano kategorię rodzaju, podano rozmaite kryteria, na których opierają się badacze przy wyznaczaniu wartości omawianej kategorii (semantyczne, fleksyjne, syntaktyczne), przybliżono wybrane koncepcje (koncepcja tradycyjna, Mańczak, Saloni) oraz krótko omówiono zmiany rodzajowe w perspektywie diachronicznej. Drugi – znacznie obszerniejszy – rozdział poświęcony jest w całości analizie konkretnych publikacji. W pierwszej kolejności przytoczone zostały obserwacje poczynione w trakcie badania podręczników przeznaczonych do nauczania sprawności i podsystemów języka. Następnie skupiono się na gramatykach teoretycznych i zeszytach ćwiczeń gramatycznych. Rozdział zamyka analiza słowników języka polskiego. W charakterze konkluzji pracy zostały przytoczone wnioski wysnute na podstawie przeprowadzonego badania. Uzupełniono je zestawieniem w postaci tabel, w których skonfrontowane zostały najważniejsze informacje gramatyczne zebrane podczas analizy.

The aim of this thesis is to analyze selected textbooks of Polish as a foreign language (either global, or mainly grammatical) and Polish dictionaries in respect of the concept of the grammatical gender their authors use. It focuses on the main concepts regarding gender, as well as on the terms utilized to describe it. The first chapter contains theoretical explanations – the category of grammatical gender is defined, the criteria (semantic, inflective, syntactic) on the basis of which lexemes are divided into separate groups are presented, selected concepts are described (traditional, Mańczak, Saloni). Moreover, the history of generic changes is shortly revised. The second chapter, much broader than the first one, is devoted to the analysis of chosen publications. Firstly, it presents the research conducted on textbooks (initially those intended to teach language globally, later – those focused mainly of grammar). Secondly, the dictionaries are described. As a summary, several conclusions based on the research are drawn. In addition, we present tables in which grammatical information from different publications is confronted.