Circumstances excluding tort liability in comparison with criminal law

Na gruncie prawa cywilnego używa się pojęcia „kontratyp” w sposób tożsamy do prawa karnego, tj. jako wyłączenie bezprawności zachowania in concreto, które pozornie należy do kategorii czynów zakazanych, ze względu na zaistnienie szczególnych okoliczności usprawiedliwiających. Fundamentalną jednak różnicą jest brak wyróżnienia w kodeksie cywilnym tzw. typów czynów zabronionych, wzorców zachowań, których realizacja mogłaby podlegać potencjalnej kontratypizacji. W związku z powyższym pojawia się pytanie dotyczące zasadności stosowania terminu „kontratyp”. Co więcej, instytucja ta na płaszczyźnie cywilistycznej również nie jest homogeniczna, gdyż jedynie obrona konieczna oraz stan wyższej konieczności uregulowane są w tytule dotyczącym czynów niedozwolonych i ich celem prima facie jest wyłączenie odpowiedzialności odszkodowawczej za spowodowanie zawinionej szkody, która została uregulowana w art. 415 k.c. Ponadto nie sposób mówić o jednolitości wykładni pojęć bezprawności oraz zawinienia w ramach wskazanych gałęzi prawa, co znacząco wpływa na charakterystykę kontatypów.

Civil law provides circumstances excluding liability for an act which in ordinary state of affairs would be considered a tort (kontratyp). However, the regulation is based on criminal theory, since there is no autonomous concept and terminology, which results in similar analysis and definition of the matter in question. The distinguishing characteristic between these legal systems is lack of comprehensive catalogue of forbidden actions under civil law, whereas according to criminal law only acts specified in criminal code are presumed to be an infringement of binding law. Since article 415 of polish civil code refers to incurrence of liability due to offender’s fault, the normative character of the principle neminem laedere is disputed. Moreover, the terms “illegality” and “fault” are not interpreted in homogenous way in criminal and civil law. Thus, the characteristic of the circumstances is substantially affected. Hence, the criminal terminology and theory shall not be applied without further reservation.