Women in the Polish Home Army (on the example of WSK of the Brzesko Circuit Home Army in years 1942-1945)

Kobiety niemal od zawsze włączały się w walki w obronie ojczyzny. W dwudziestoleciu międzywojennym podjęły starania by ich służba w wojsku posiadała prawne podstawy oraz by ich prawa zostały zagwarantowane odpowiednim aktem prawnym. W wyniku starań, które dopiero po roku 1926 znalazły zrozumienie i wsparcie u władz, udało im się ostatecznie powołać do życia Organizację Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Miała ona przygotowywać kobiety do tego, by w wypadku kolejnych działań zbrojnych mogły walczyć w obronie ojczyzny. Dzięki podjętym wówczas działaniom, w momencie wybuchu II wojny światowej, większość z nich posiadała pewne przygotowanie i mogła przystąpić do walki u boku mężczyzn. Walkę tę podjęły od pierwszych dni wojny, licznie i ochoczo wstępując w szeregi tworzącej się konspiracji. Konspiracja ta funkcjonująca w ramach struktur SZP-ZWZ-AK, będących zbrojnym ramieniem Polskiego Państwa Podziemnego. Zakres działań kobiet w ramach Komendy Głównej SZP-ZWZ-AK był niezwykle szeroki. Oprócz pełnienia funkcji łączniczek dowódców w poszczególnych sekretariatach Oddziałów KG, obsadzania zdominowanego przez nie Oddziału V – Łączności Konspiracyjnej na czele z Janiną Karasiówną „Bronką”, brania udziału w kolportażu podziemnej prasy i wydawnictw, angażowaniu się na polu walki bieżącej (np. „DiSK – „Dywersja i Sabotaż Kobiet”) itp., posiadały one także własną komórkę o nazwie Wojskowa Służba Kobiet na czele z Marią Wittek ps. „Mira”, która działała w ramach Oddziału I – Organizacyjnego KG AK. Struktura ta miała za zadanie po pierwsze uporządkować, a następnie nadzorować działania kobiet służących w konspiracji.Wspomniana Wojskowa Służba Kobiet miała także swe odpowiedniki w strukturach terenowych, których głównym zadaniem było wsparcie oddziałów partyzanckich w zakresie pomocy sanitarnej, kwatermistrzowskiej oraz łączności. WSK działające w Obwodzie Brzesko AK stanowi doskonały przykład obrazujący, jak na najniższych szczeblach organizowana była służba kobieca. Mianowicie w ramach każdej placówki działały poszczególne sekcje – gospodarcza, sanitarna oraz łączności. Poprzez prowadzenie odpowiednich szkoleń oraz wykonywanie niezbędnych prac przygotowywały się do ostatecznej misji, jaką był udział w akcji „Burza”.

Women almost always were involved in the fight to defend their homeland. In the interwar they have made efforts to make their service in the army legal and their rights would have been guaranteed by the relevant legal act. These efforts were understood after 1926 and supported by the authorities. Thanks that they were able to bring to life the Women’s Auxiliary Army Service. The aim of this organization was to prepare women in case of the next military action, so that they could fight for their country. Thanks that the majority of them were prepared and could enter the fight with men in the moment of the outbreak of the II World War.Women took part in this fight from the first days of the War. They frequently and willingly were working for the underground. This underground activity functioned in the Polish Victory Service-Union of Armed Struggle-Polish Home Army structures (SZP-ZWZ-AK), which were the armed forces of the Polish Underground State. Women had extremely wide range of activities in General Headquarters of the SZP-ZWZ-AK. Women had the function of liaison Commanders in the various secretariats in Departments of General Headquarters. Moreover, they had the function of filling the V Department of Underground Contact which was by Janina Karasiówna "Bronka". They also participated in the distribution of the underground press and publications and engaged in current combat (for example in Diversion and sabotage of Women; Polish: DiSK – “Dywersja i Sabotaż Kobiet”). They had their own cell called the Women's Military Service, headed by Maria Wittek “Mira”, which operated in the I Department of Organizing General Headquarters of Polish Home Army. This structure was designed to organize and then oversee the activities served by women in the conspiracy.The Women's Military Service had also their equivalents in the field structures, whose the main task was to support partisans with the sanitary, quartermaster's and the contact assistance. The Women's Military Service in the District Brzesko is an excellent example showing how on the lowest levels women’s service was organized. In each outpost functioned the economic, sanitary and communications sections. By the appropriate training and carrying out the necessary work women were preparing for the final mission – to be involved in the operation named "Burza".