Nationalism in East-Central Europe. The case of Romania

Pomimo stale postępującego procesu integracji państw europejskich i szeroko rozumianej idei ich zjednoczenia, problem nacjonalizmu nadal pozostaje aktualny. Współczesne antagonizmy między narodami, dążenia do separatyzmu, czy hasła głoszące konieczność obrony wartości narodowych nie tracą na znaczeniu, a ideologia nacjonalistyczna wciąż znajduje wielu zwolenników. Podział na nacjonalizm zachodni i środkowo-wschodni, oparty na różniącym się procesie powstawania narodów, dostarcza odpowiedzi na wiele pytań związanych ze specyfiką tych części Europy. Tym niemniej, z konieczności, jest to podział uproszczony i, by móc zrozumieć współczesne tendencje, koniecznym wydaje się przyjrzenie się historycznemu wymiarowi nacjonalizmu, procesowi kształtowania się narodów i ich specyfice, a także temu, czemu służyła ideologia nacjonalistyczna i przez kogo była wykorzystywana. Niniejsza praca przedstawia historyczną analizę kształtowania się narodu rumuńskiego, począwszy od XVIII wieku, a skończywszy na historii najnowszej - nacjonalistycznej dyktaturze Nicolae Ceușescu. Uwzględniając historyczny wymiar nacjonalizmu przedstawione zostały istotne momenty zwrotne samego procesu kształtowania się narodu rumuńskiego i tego, jak kształtowała się rumuńska historiografię narodową i narodowy dyskurs. Stąd też w pracy duży nacisk został postawiony na konstruktywność mitów narodowych i funkcjonalność historii narodowej, dokonującej subiektywnej oceny - gloryfikującej, bądź deprecjonującej pewne postaci historyczne, czy też wydarzenia. Sporo uwagi zostało również poświęcone ostatniemu okresowi – pięćdziesięcioletnim rządom Nicolae Ceaușescu, które, wbrew założeniom ideologii komunistycznej, wiele czerpały z nacjonalizmu i de facto odegrały niezwykle istotną rolę w rumuńskim procesie narodowotwórczym. Wnikliwa analiza rumuńskiego nacjonalizmu pokazała jego specyfikę, dostarczając dowodów na jego dwojaki charakter – w początkowej fazie, tak jak większość państw Europy Środkowej i Wschodniej, proces kształtowania się narodu kierowany był oddolnie, by następnie, w okresie międzywojennym i w czasach dyktatury komunistycznej, przyjąć formę nacjonalizmu kierowanego odgórnie, co z kolei charakterystyczne jest dla narodów zachodniej części Europy.

In spite of an ongoing process of integration of European countries and an idea of the unity a problem of nationalism is still current. Nowadays antagonisms between nations, their aspirations for independence and acting in the name of protecting national values are still significance. In order to understand contemporary nationalistic tendencies, it is necessary to examine its historical dimension. The division into western and central-eastern nationalism, which is based on a difference of creating of nations, provides arguments for a specificity of those parts of Europe. Nevertheless, out of necessity, this division is just simplification of the problem. Thus, in order to comprehend a character of a particular nation it is required to analyze a process of coming into existence of nations, stages of the process of creation and development of nations, as well as their specificity. The following work presents a historical analyze of creating the Romanian nation. Taking into consideration a historical dimension of nationalism there are presented great moments in the Romanian history, which have influenced the process of creating of the nation, its historiography and a national discourse. Particular emphasis is placed on the constructiveness of national myths and functionality of subjective national history, which either glorify or deprecate particular figures and historical events. What is more, the following work focuses on fifty- year of communistic rule and Nicolae Ceaușescu dictatorship. In spite of appearances, the party ideologist obtained from national ideology, what de facto played a role in the process of creation of Romanian nation. Thorough analysis of creating of the nation reveals the unique of its character - initially, as in many others central and east European nations, the nationalism, in the meaning of creating a nation, was carried out in grass-rooted level, however, in the interwar period and under socialism, the national ideology and the continued process of creating the Romanian nation was rather similar to one typical for west European nations.