Wiara, zwątpienie i niewiara w powieściach Grahama Greene'a

Celem niniejszej pracy jest analiza postaw ideologicznych przedstawionych w trzech powieściach Grahama Greene’a: Moc i chwała, Trąd, oraz Koniec romansu. Bohaterowie występujący w każdej z powieści podzieleni zostali na kategorie ze względu na naturę i intensywność przekonań religijnych i niereligijnych.Rozdział pierwszy rozróżnia pośród bohaterów powieści Moc i chwała cztery typy i porządkuje je według siły zaangażowania w ideologię, jakie wykazują członkowie tych typów – od całkowitej obojętności, poprzez różne stopnie wiary religijnej, aż po całkowite poświęcenie Bogu lub też ateizmowi. Rozdział drugi, poświęcony Trądowi, dzieli bohaterów, w zależności od ich poglądów religijnych, na następujące kategorie: konwencjonalni katolicy, osoby niewierzące, osoby o nieortodoksyjnych lub niejasnych przekonaniach i wyobrażeniach na temat Boga, oraz jeden były katolik, który odzyskuje wiarę w toku wydarzeń przedstawionych w powieści. Ostatni rozdział wyróżnia wśród bohaterów Końca romansu trzy grupy: osoby ideologicznie nieokreślone lub obojętne, osoby wierzące, aktywnie propagujące swoje przekonania, oraz konwertyci, których postawa ulega zmianie z obojętności wobec religii do niechętnej a zarazem żarliwej wiary w Boga.Praca ujawnia podobieństwa w konstrukcji wszystkich trzech powieści. Ich cechą wspólną jest ten sam typ protagonisty – osobnika borykającego się z wiarą katolicką oraz ze społeczeństwem – otoczonego bohaterami drugoplanowymi prezentującymi wiele różnych postaw ideologicznych. Szczegółowa analiza tych postaw ukazuje sposób, w jaki osobiste przekonania religijne Grahama Greene’a wpłynęły na jego twórczość. Analizowane powieści wyraźnie odzwierciedlają jego silne przekonanie o kluczowości wymiaru religijnego dla literatury oraz o wyższości postaw skrajnych – dobra i zła, wiary i aktywnej niewiary – nad obojętnością, a także jego niekonwencjonalny sposób postrzegania religii katolickiej wynikający z relatywnie późnego nawrócenia.

The purpose of this master’s thesis is to analyse the ideological attitudes portrayed in three of Graham Greene’s novels: The Power and the Glory, A Burnt-Out Case, and The End of the Affair. For each novel, all the characters it features are divided into categories according to the nature and intensity of their religious and non-religious beliefs. The first chapter divides the characters in The Power and the Glory into four types, ordering those types according to the intensity of commitment to their ideology that their members display – from complete indifference, through various degrees of religious belief, to complete devotion to either God or atheism. The second chapter, dealing with A Burnt-Out Case, divides the characters into four categories according to their religious views: conventional Catholic believers, non-believers, believers whose convictions and ideas about God are unorthodox or vague, and one ex-believer who regains his faith in the course of the novel. The last chapter divides the characters in The End of the Affair into three groups: the ideologically vague or indifferent, the believers who actively advocate their faith, and the converts who undergo a transformation from religious indifference to reluctant but passionate faith in God. My analysis reveals certain similarities between the construction of the novels. They share the same type of protagonists – individuals struggling with their Catholicism and with society – surrounded by minor characters representing a multitude of different ideological attitudes. The detailed examination of those attitudes shows how Graham Greene’s own attitude towards religion and art influences his literary work. His strong conviction that a religious sense is crucial for any novel, and that extreme attitudes – good and evil, faith and active disbelief – are preferable to indifference, as well as his unconventional way of viewing the Catholic religion due to his relatively late conversion, are clearly reflected in the analysed novels.