The library as a utopia. The vision of the library in the writings of Jorge Luis Borges

„Filozofia jest gałęzią literatury fantastycznej”. Argentyński pisarz w swej twórczości wielokrotnie posługuje się dziedzictwem filozofii by na własną rękę zmierzyć się z kluczowymi problemami czasu, tożsamości, wiedzy uniwersalnej, alienacji człowieka w świecie. Zainspirowany dziełem niemieckiego myśliciela Hansa Vaihingera, który w problematyce filozoficznej widział pożyteczne „teoretyczne fikcje” Borges posługuje się metafizycznymi problemami „jak gdyby” (Als Ob) byłyby one swoistego rodzaju uniwersalnymi problemami, tropami, metaforami, samowystarczalnymi parabolami, które odpowiednio ze sobą zestawione, pozwalają na wyjaśnianą rzeczywistość spojrzeć pod zupełnie innym kątem. „Być może historia powszechna jest intonacją kilku metafor” pisze w eseju Kula Pascala. Borges posługuje się narzędziami fikcji literackiej stanowiącej pewne strukturalne odwzorowanie świata realnego, od którego wychodzi. Fikcja zasadza się na zmianie warunków początkowych tego świata, na świadomym wprowadzeniu w ten świat pewnego błędu, obcego elementu. Jej celem zasadniczym zaś jest lepsze przyjrzenie się światu poprzez umożliwienie spojrzenia na ten świat z dystansu, z perspektywy sub speciae aeternitas wręcz. W pewnym momencie fikcja i świat realny zlewają się jednak. Fikcja staje się wtedy zwierciadlaną grą ze światem swego odwzorowania. Ale jest to odwzorowanie świadomie niepełne, obdarzone pewnym przesunięciem. Zabieg ten pozwala w perspektywie sztucznie skomponowanego miko-uniwersum zobaczyć, jak gdyby z boskiej, kosmicznej perspektywy strukturalne właściwości świata, od którego fikcja wychodzi. Niemożliwość fikcji ma nam pokazać możliwość naszego świata. Celem Borgesa jest nie tylko nowe spojrzenie na świat, który w jego oczach jawi się jako labirynt, wielka encyklopedia, lecz również stworzenie warunków dla pewnego typu doświadczenia. Doświadczenie to za Freudem nazwać można doświadczeniem niesamowitego (Unheimlich). Borges, podobnie jak Schopenhauer, Wittgenstein, czy Witkiewicz w sztuce upatrywał siłę, zdolną na człowieka wpływać nie tylko estetycznie, ale również etycznie, przyczyniając się do jego przemiany. Pisarstwo Borgesa jawi się tedy jako forma pewnej autoterapii samego pisarza. Wszystkie powyższe wątki obecne są w jednym z najsłynniejszych récit Borgesa - Biblioteka Babel. Borges projektuje tam, dla nas utopię świata przesyconego sensem -świata boskiej biblioteki (bibliotheca divina) – by na jego przykładzie uporać się z postaciami trwale przysługującego człowiekowi lęku przed światem, z mitami, złudnymi nadziejami. Jawi się tedy Borges jako wielki dekonstruktor pewnych, zdawałoby się niewzruszonych systemów orientacji we świecie, czym w śmiały sposób umieszcza siebie jako prekursora ruchu, znanego obecnie jako postrukturalizm. Jest zatem Borges zwiastunem nowej wrażliwości, nowej literatury, dla nowego, jeszcze nie oswojonego jeszcze przez nas zupełnie, świata

"Philosophy is a branch of fantastic literature". Argentine writer, in his work often uses the philosophical heritage to use it, in his own way, to deal with the key intellectual issues concerning: time, identity, universal knowledge or man’s alienation. Inspired by the work of German philosopher Hans Vaihinger who had seen in philosophical problems useful "theoretical fictions" helpful in explaining our experience, Borges uses the metaphysical problems "as if" (Als Ob). They were a kind of universal metaphors, tropes, parables. When combined together , with the help of literacy tool, these metaphors, can be used to explain the surrounding reality and allow us to look on it from a completely different angle. "Perhaps universal history is the intonation of just few metaphors," writes Borges in his essay Sphere of Pascal. Borges uses the tools of literary fiction thought as a structural representation of the real world. Fiction is based on the concept of deliberate change introduced in the initial world’s conditions, it is based on introduction of an error into the world, fiction appears to be a kind of an alien element put inside our universe. Its primary purpose is to provide new insight into the world by allowing us to look on it from a certain distance, from the perspective of sub speciae aeternitas. However, at some point, we can observe that fiction and the real world merge together. Fiction thus initiates a kind of a “mirror game” with the world of her representation. But this representation is essentially incomplete, endowed with a certain offset. This procedure allows writer to present on the field of artificially composed mico-universe, structural properties of the world as if he was able to look on it from a divine, cosmic perspective. The deliberate impossibility of fiction remains an opportunity to reveal the possibility of our world. Borges aim is not only to find a new look at the world, which in his eyes is always represented as a labyrinth, or a great encyclopedia, but he also wants to create the conditions for a certain type of experience. This experience can be called after Freud the experience of uncanny (Unheimlich). Borges, same like Schopenhauer, Wittgenstein, and Witkiewicz saw art as the force capable of affecting man not only aesthetically, but also ethically, contributing to his self-transformation. Borges's writing thus appears to us as a form of self-therapy for the writer.All these themes can be seen in one of the most famous récit of Borges - in his The Library of Babel. Borges creates a world of certain utopia. The Library is the great example how to show in one scope the fear of uncanny, myths and all the illusory hopes of mankind. Borges thus appears to us as a great deconstructivist of seemingly unshakable navigation systems of the known world. In this light Borges can be seen as an audacious precursor of the whole movement known nowdays as the postructuralism. He is therefore a herald of a new sensibility, of a new literature for new epoch.