Philosophy as a Spiritual Exercise in Plato's Early and Middle Dialogues

Celem mojej pracy jest przedstawienie jednej ze współczesnych interpretacji dialogów Platona i jego koncepcji filozofii autorstwa francuskiego badacza – Pierre'a Hadota. Podstawą tej interpretacji jest określenie zadania filozofii, tak jak widzieli ją starożytni, jako ćwiczenie duchowe. Bazując na rozważaniach Hadota rozwijam wprowadzone przez niego pojęcia, które mają za zadanie rozjaśnić jego tezę o uzależnieniu dyskursu filozoficznego od praktyki życiowej. Celem mojej pracy nie jest zatem jedynie opis stanowiska Hadota, ale przede wszystkim konfrontacja jego teorii z dialogami Platona oraz z wizją filozofii przypisywaną założycielowi Akademii przez współczesnych interpretatorów.W pierwszym rozdziale analizuję pojęcie „konwersji”, tj. podstawowej decyzji danej osoby o podjęciu nowego, filozoficznego trybu życia, przedstawiając przykłady użycia i opisu konwersji w dialogach Platona. Wykorzystuję do tego przede wszystkim słynny obraz z VI księgi Państwa (tzw. mit jaskini) oraz wątek badania Agatona przez Sokratesa w Uczcie (199c-201c). W analizie tej używam współczesnego konceptu „schematów pojęciowych”, pokazując że konwersja polega na podważeniu rdzenia owego schematu, fundującego niejako całą strukturę naszych przekonań. Najlepszym przykładem dążenia do tak rozumianej konwersji są oczywiście badania Sokratesa, polegające na odpytywaniu i badaniu schematów pojęciowych jego rozmówców.Stąd też w drugim rozdziale opisuję pojęcie „przewodnika”, wprowadzone przez Hadota na określenie „profesji” Sokratesa. Sokrates jako główna postać dzieł Platona ma pełnić rolę tego, kto doprowadza swoich rozmówców do konwersji poprzez rozbicie ich schematów pojęciowych i pokazanie właściwego (filozoficznego) trybu życia. Swoje rozważania opieram przede wszystkim na metaforach „bąka” (Obrona) oraz „akuszerki” (Teajtet). Pokazują one, że przykład życiowy przewodnika jest konieczny do ukształtowania się zasady, która wywołuje w „nawróconej” osobie przekonanie o własnej niewiedzy i potrzebę dalszego uczenia się. Określam ją „zasadą niewiedzy”. W rozdziale trzecim analizuję te „ćwiczenia duchowe”, które wiążą się z życiem filozofów już po dokonaniu konwersji. Za Hadotem omawiam: badanie rozumiane jako troska o siebie, które nie ma prowadzić jedynie do rozważań metafizycznych czy analizy języka, ale do odkrywania tego, co czyni nasze życie dobrym. Po drugie, są to ćwiczenia pamięci i powtarzanie, często wymieniane na kartach dialogów Platona. Ich wynikiem ma być ciągła pamięć o konieczności trzymania się zasady niewiedzy oraz o tym, co już udało nam się poznać w wyniku badań. Po trzecie, jest to ćwiczenie się w umieraniu – dla Platona śmierć jako zjawisko podobne w swej uniwersalności do formuł matematycznych, miała pomagać młodym adeptom filozofii w uświadomieniu sobie konieczności troski o siebie. O istotności śmierci świadczy to, że motyw umierania i wątki eschatologiczne występują w niemal wszystkich wczesnych i średnich dialogach. Po czwarte zaś przedstawiam analizę formy dzieł Platona – dialogu – jako jednej z rodzajów ćwiczeń duchowych. W świetle interpretacji Hadota takie ukształtowanie dialogów nie miało jedynie na celu względów estetycznych, ale przede wszystkim miały dzięki „ożywieniu” sytuacji, swoistej grze między mitem a logosem, doprowadzać do konwersji i ćwiczeń również czytelników.Rozdział czwarty poświęcam aplikacji wcześniejszych rozważań do współczesnej dyskusji wokół filozofii Platona. Jedno z najważniejszych stanowisk – interpretacja Vlastosa – uznaje, że dialogi przedstawiają zasadniczo trzy różne etapy i trzy różne wizje filozofii. Moim celem jest pokazanie, przyjęcie zasadniczego charakteru konwersji i ćwiczeń duchowych dla wizji filozofii zawartej we wczesnych i średnich dialogach sprawia, że interpretację Vlastosa dążącą do fundamentalnego podziału platońskiej wizji filozofii należy odrzucić.

In my thesis I would like to present one of the contemporary interpretations of Plato's dialogues and his vision of philosophy by French researcher – Pierre Hadot. The basis of his interpretation is defining the task of philosophy (perceived by the Ancients) as a spiritual exercise. Building upon Hadot's considerations I develop the concepts introduced by him, which are clarifying the relation between philosophical discourse and the way of life. The aim of my work is not only to describe Hadot's interpretation, but first of all is to confront his theory with Plato's dialogues and with the interpretations of other contemporary researchers. In the first chapter I analyze the concept of „conversion”- the basic decision of starting a new, philosophical way of life – in the light of usage and description of this concept in Plato's dialogues. To accomplish it, I employ the famous picture of the cave (Book VI of the Republic) and the short conversation between Socrates and Agathon in the Symposium (199c-201c). I also use the notion of 'conceptual schemes' to show that being converted means to undermine the 'core' of our conceptual scheme. The best example of such a process is presented by the socratic examinations.That is why I analyze the Hadot's concept of the 'guide' in the second chapter. Socrates as the main character of Plato's works acts as one, who guides his interlocutors to undermining their conceptual schemes and to the best (philosophical) way of life. My investigations are based on the metaphors of the 'gadfly' (Apology) and the 'midwife' (Theaetetus). They show that the example of guide's life is necessary to form a principle, which lets the converted one to attain a belief of her ignorance and a need to learn and study. I take it as a principle of ignorance.In the third chapter I analyze spiritual exercises connected with the philosophical life (after the conversion). Following Hadot I investigate: an examination as a care of the self, which leads not only to metaphysical concerns or language analysis, but also to discovering that, what makes our lifes good. Secondly, I analyze the exercises of the memory, which are mentioned many times by Plato. Their effect is to remember about the neccesity of keeping the principle of ignorance and about the knowledge of the good already attained. Thirdly, I discuss the co-called exercise in dying – death for Plato was something similar in its universality to mathematic formulas, it was used to help young philosophy students to remember about the neccesity of the care of the self. Fourthly, I analyze the form of Plato's works – the dialogue – which is one of the ways of the spiritual exercise. In the light of Hadot's interpretation I try to show that such a form was developed by Plato not only because of esthetical purposes, but also because it helped to challenge the reader's life.I devote the last chapter to show Hadot's interpretation in the light of very important idea (by Gregory Vlastos) of what was the vision of philosophy by Plato. Vlastos states that dialogues present three fundamentally different visions of philosophy. My aim in this chapter is to show, that acceptance of the basic character of conversion and spiritual exercises in Plato's philosophy, does not allow us to accept the Vlastos' interpretation.