Via negativa. An attempt to provide a definition of negative philosophy

W swojej pracy podejmuję próbę zdefiniowania pojęcia filozofii negatywnej na podstawie definicji proponowanych głównie przez pisarzy chrześcijańskich okresu późnej starożytności i średniowiecza. Praca składa się z trzech części. W pierwszej, krótkiej części umieściłem szereg cytatów pochodzących od autorów związanych moim zdaniem z apofatycznym podejściem do filozofii, które układają się w pewien ciąg lub dialog. Dobrane przeze mnie do tego dialogu cytaty stanowią swoisty kolaż, mający na celu skierowanie uwagi czytelnika w okolice tematów rozwiniętych w dalszej części pracy.Druga część pracy jest czterodzielna. Podrozdział pierwszy stanowi ekspozycję tematu oraz wprowadzenie rozróżnienia na filozofię pozytywną i negatywną. W podrozdziale drugim skupiam się na zdefiniowaniu pojęcia filozofii pozytywnej, wychodząc od poglądów Eriugeny, a następnie korzystając z rozmaitych tradycji filozoficznych. W kilku krokach dochodzę do sformułowania ostatecznej formy definicji katafatyki, którą nazywam definicją pragmatyczną. W podrozdziale trzecim - analogicznie do poprzedniego - staram się zdefiniować filozofię negatywną, również rozpoczynając od sformułowania pochodzącego od Irlandzkiego Filozofa. Swoje rozważania wieńczę szeroką definicją negatywizmu (SDN) postaci: "Filozofia negatywna to taka filozofia, która stara się odnosić do przedmiotu, o którym zakłada, że jest niewyrażalny lub niepojmowalny."Ta definicja służy mi jako podstawa dalszych rozważań.W podrozdziale czwartym, stanowiącym najważniejszą część pracy, skupiam się na konsekwencjach, wynikających z przyjętej definicji, a także podejmuję próbę dokonania klasyfikacji teorii spełniających SDN. Rozważam kolejno konsekwencje (1) pesymizmu poznawczego, (2) umiarkowanego programu badawczego, (3) pośredniości, (4) irracjonalizmu i (5) skromności poznawczej. Każda z rozważanych konsekwencji stanowi pretekst do przedstawienia systematyki teorii negatywnych. Jako szczególnie doniosłe traktuję punkty (1) i (3), w ramach których dokonuję najważniejszych rozróżnień teorii negatywnych. W punkcie pierwszym jest to między innymi zagadnienie milczenia, w punkcie trzecim są to zapośredniczenia (a) w kulturze, (b) w języku, (c) w podmiocie oraz (d) zapośredniczenie ontologiczne.Trzecia część pracy, zatytułowana "Wstępne rozpoznanie możliwości poszerzenia apofatyki" zawiera swobodne propozycję kierunków, w których rozwijane mogą być teorie negatywne, innych niż teologia apofatyczna - wystarczająco już w moim przekonaniu teoretycznie wyeksploatowana. Przedstawiam tam szkice trzech kierunków badań - antropologię negatywną na podstawie dzieł św. Grzegorza z Nyssy, oraz artefaktologię (teorię dotyczącą wytworów człowieka) i topografię głównie na podstawie dzieł literackich Bruno Schulza.

In my work I attempt to define the concept of negative philosophy basing on the definitions proposed mainly by Christian writers of the period of late antiquity and the Middle Ages. The work consists of three parts.In the first short section I have put a number of citations from authors associated with apophasis. The citations are arranged in a sequence or a dialogue. I selected the quotes to create a collage, designed to direct the attention of the reader to the themes developed in later work.The second part is divided into four subchapters. In the first subchapter I expose the distinction between positive and negative philosophy. The second section is focused on defining the concept of positive philosophy, starting from the views of Eriugena, and other various philosophical traditions. In a few steps I come to the formulation of the final form of the definition of cataphasis. I call it the pragmatic definition. In the third section – similarly to the preceding one - I'm trying to define negative philosophy, also starting with the formulation derived from the Irish philosopher. My reflections are crowned with the broad definition of negativity (SDN):"Negative philosophy is philosophy that tries to relate to its subject, while implying that the subject is inexpressible or incomprehensible."This definition serves me as a basis for further discussion.In the fourth section, which constitutes the most important part of the work, I focus on the consequences resulting from the definition, as well as I attempt to classify the theories satisfying SDN. I consider the consequences of (1) cognitive pessimism, (2) moderate program of research, (3) indirectness, (4) irrationalism and (5) cognitive modesty. Each result is considered a pretext to provide a classification of negative theories. I consider points (1) and (3) as particularly crucial. In the first point I am focusing, inter alia, on the issue of silence, in the third on the involvement of negative theories (a) in culture, (b) in language and (c) subjective or (d) ontological involvement.The third part of the paper, entitled "The initial diagnosis of the possibility of expanding apophasis", includes sketches of directions in which negative theories can be developed, other than apophatic theology - in my opinion, already theoretically exploited. I present some three lines of possible research - negative anthropology based on the works of St. Gregory of Nyssa, and artifactology (theory of artifacts) and topography mainly based on literary works of Bruno Schulz.