Polish education in Zaolzie – the current situation and perspective for the future

Niezbędnym warunkiem dla przetrwania mniejszości narodowej jest istnienie własnego szkolnictwa. To właśnie szkoły w dużym stopniu wpływają na samo przetrwanie mniejszości polskiej na Zaolziu. Stan szkolnictwa jest odbiciem ogólnego stanu mniejszości w państwie. Szkolnictwo polskie na Zaolziu posiada swoją długoletnią i chlubną tradycję. Szkoły zaolziańskie nieraz musiały i nadal muszą walczyć z trudnościami, pokonywać przeciwieństwa losu i ludzi nieprzychylnych sprawie polskiej. Polskie szkolnictwo na Zaolziu funkcjonuje na trzech poziomach – przedszkola, szkoły podstawowe i średnie. Szkolnictwo polskie jako jedyne mniejszościowe w Czechach zapewnia wykształcenie w kompletnym cyklu edukacyjnym, od przedszkola do szkoły średniej. Szkoły są częścią systemu edukacyjnego Republiki Czeskiej w pełnym wymiarze programów nauczania. Nauka wszystkich przedmiotów odbywa się w języku polskim, oprócz języka czeskiego, który jest oczywiście obowiązkowy; uczniowie w trzeciej klasie szkoły podstawowej rozpoczynają naukę języka obcego. Szkolnictwo narodowościowe ma oparcie w czeskim systemie prawnym. Konstytucja zapewnia mniejszościom narodowym prawo do kształcenia w ich języku. Realizację tego prawa określa „Ustawa o prawach członków mniejszości narodowych”. Ustawa szkolna i rozporządzenia Ministerstwa Szkolnictwa dokładnie określają warunki funkcjonowania szkół mniejszościowych. Należy stwierdzić, że polskie szkolnictwo narodowościowe jest w czeskim systemie prawnym uprzywilejowane. Szkolnictwo narodowościowe musi dostosować się do struktury ogólnopaństwowej, do wszystkich zmian organizacyjnych i programowych. Jednak wymaga ono nieco innych warunków swojego istnienia. Uczniowie polskich szkół na Zaolziu poznają zatem kulturę swojego narodu ojczystego głównie na lekcjach języka polskiego. Jednak ze względu na język państwowy, zarówno zakres godzin przeznaczony na nauczanie języka polskiego, jak i czeskiego, jest mniejszy niż języka polskiego w Polsce czy też języka czeskiego w Czechach. Szkoła kształcąca w języku mniejszościowym to jeden z najważniejszych filarów podtrzymujących tożsamość narodową. Jej zasługi to nie tylko nauka języka, nie tylko kształcenie w danym języku. Wokół szkoły najczęściej toczy się życie społeczno-kulturalne i towarzyskie danej mniejszości. Organizowane są różnego rodzaju spotkania, imprezy, zawody, festyny itp. Właśnie te kwestie niewątpliwie w dużym stopniu wpływają na poczucie i kształtowanie świadomości narodowej.

National minority need to have essential factor to survive and it is education. Schools cause that surviving of the Polish national minority in Zaolzie is possible. The condition of schools reflects the condition of national minority. Polish education in Zaolzie has a long and commendable tradition. Schools in Zaolzie very often had and still have to overcome different obstacles connected with the fortune and unfavorable people to Polish case. Polish education functions on 3 levels – preschool, elementary school and high school. Only Polish education in Czech guarantee full educational cycle from the preschool to high school. Schools are part of the educational system in Czech Republic with full educational program. The study of all school subjects takes place in Polish language, except of Czech language which is obligatory. Students start the foreign language classes in 3rd grade in the elementary school. National education is supported by Czech law system. The constitution guarantee national minority the right to education in the mother tongue. The realization of this law is described by “ The act about national minority rights”. The educational act and regulation of Minister of Education describe exactly conditions of functioning of national minority schools. Polish national minority education is privileged in Czech law system. National minority education need to be adjusted to general state structures and all changes in organization and curriculum. However, it demands a bit different conditions to it existence. Students in Polish school in Zaolzie have a chance to meet Polish culture only Polish language classes. On the other hand, due to the national language, the range of Polish language classes as well as Czech language classes is lower than Polish language classes in Poland or Czech language classes in Czech. The school which educate in national minority language is one of the most important factor which allows to survive national minority. The school merit is not only education of Polish language. It is also connected with socio-cultural life and convivial life of a given national minority. There are organized various meetings, parties, competitions or picnics. These issues strongly influence the sense and shape national consciousness