The image of Demon in the works of Mikhail Lermontov and Mikhail Vrubel

Wstęp zawiera zarys ogólnej problematyki dysertacji, konspekt każdego rozdziału, a także metodologię badań. W rozdziale pierwszym przedstawiona została etymologia i znaczenie słów demon i diabeł, wierzenia i mity związane z tymi istotami (Starożytna Grecja, mitologia słowiańska, tradycja chrześcijańska), a także przykłady ich przedstawień w literaturze (Boska komedia Dantego Alighieri, Raj utracony Johna Miltona, Wieczory na futorze koło Dikańki i Wij Nikołaja Gogola, Biesy Fiodora Dostojewskiego oraz Mistrz i Małgorzata Michaiła Bułhakowa) i sztuce (ilustracje Williama Blake’a, Gustawa Doré i Salvadora Dalego). Rozdział drugi traktuje o obrazie Demona M. Lermontowa w poemacie pod tym samym tytułem. Przedstawiona jest w nim historia powstania utworu i ewolucja głównego bohatera.Demon w utworze jest pełen sprzeczności. Jednocześnie jest i dumny i smutny, pragnie szczęścia, chce odnaleźć dawne ideały. Problem „zła” zajmuje w poemacie szczególne miejsce.Bohater nie jest zadowolony z istniejącego porządku rzeczy i niesprawiedliwości świata – stąd zrodził się jego bunt. M. Lermontow chciał w utworze przedstawić i wyjaśnić „mechanizm” działania buntu. Demon jest bohaterem tragicznym, a jego klęska na końcu poematu symbolizuje klęskę ogólnej idei demonizmu. Poemat pozbawiony jest prostych odpowiedzi i wyborów, poeta oddał w nim ducha swojej epoki – okresu, gdy najważniejsze były poszukiwania prawdy i sensu życia.Rozdział trzeci dysertacji poświęcony został obrazowi Demona w twórczości Michaiła Wrubla. Analizowane są ilustracje artysty do poematu Demon M. Lermontowa, a także jego obrazy: Demon siedzący, Demon lecący i Demon zwyciężony.Zostaje postawiona teza, iż utwór poety i jego główny bohater były jedynie inspiracją i katalizatorem dla M. Wrubla do stworzenia własnego Demona, w związku z czym jego płótna należy traktować jak autonomiczne, samodzielne kreacje artysty, a nie ilustracje poematu. Malarz chciał pokazać w swoim „monumentalnym” Demonie to, co w człowieku silne i wzniosłe, pragnął widzieć swojego bohatera w locie, w działaniu.Na końcu rozdziału przedstawiony został związek dzieł M. Wrubla z filozofią, a także wpływ obrazu Demona na życie prywatne artysty, jego chorobę i śmierć.W zakończeniu jeszcze raz zostaje podkreślona rola idei demonizmu w literaturze i sztuce.

Introduction consists of overview of the problems of each chapter and methodology of the research.The first chapter explains the etymology of the words demon and devil and describes daemon creatures of ancient Greek, as well as the ones of Slavic mythology and Christian tradition (Lucifer). It also describes the concepts of devil in the world literature (Dante Alighieri’s “The Divine Comedy”, John Milton’s “Paradise Lost”, Nikolai Gogol’s “Evenings on a Farm Near Dikanka” and “Viy”, Fyodor Dostoyevsky’s “Demons” and Mikhail Bulgakov’s “The Master and Margarita”) and in fine arts (illustrations of William Blake, Paul Gustave Doré and Salvador Dalí).In the second chapter the image of the Demon of Lermontov’s the same name poem is given. It also shows what an impact had the poet’s destiny on the evolution of the image of main character.The poem’s Demon essence is full of contradictions; he is proud and at the same time is sad, he longs for happiness, and wants to find former ideals. The problem of evil has special place in the poem.The Demon is not satisfied with existing order of things and world’s unfairness; this is what his riot based on. Lermontov wanted to reveal riot’s mechanism. The Demon is tragic hero, and his defeat at the end of the poem is a defeat of the idea of demonism.The Demon has no simple answers and easy choices, Lermontov created a spirit of his age, when searching for the meaning of life and truth was very important.The third chapter describes Vrubel’s illustrations to The Lermontov’s “The Demon” and Vrubel’s other paintings: “The Demon Seated”, “The Demon in flight” and “The Demon downcast”.Thesis that Lermontov’s “The Demon” and its main character was only an inspiration to the painter, who worked on his own Demon is proved. Therefore Vrubel’s own work is considered as independent.Vrubel wanted his own “monumental” Demon to have the best of people’s features: strength and majesty. He wanted to see his hero flying and acting. At the end of the chapter a link between Vrubel’s paintings and philosophy is mentioned. The painter’s tragic destiny is also reviewed, including Demon’s impact on Vrubel’s personal life and later disease and death.The conclusion summarizes the facts. The role of demonism in world’s and Russian literature and fine art is underlined.