Subjective conditions of space preferences of persons moving on wheelchairs on the example of the city of Cracow.

W niniejszej pracy podjęto próbę udzielenia odpowiedzi na pytanie: czy istnieje różnica pomiędzy osobami niepełnosprawnymi ruchowo, poruszającymi się na wózku inwalidzkim, a osobami pełnosprawnymi w zakresie preferencji przestrzeni miejskiej oraz jakie zmienne o charakterze psychologicznym związane są z określoną preferencją środowiska. W tym celu przeprowadzono badania o charakterze porównawczym obejmujące grupę osób niepełnosprawnych ruchowo poruszających się na wózkach inwalidzkich (n=34) i grupę osób pełnosprawnych (n=34). Analizie poddano: poczucie przywiązania do miejsca (Skala Przywiązania do Miejsca - autorstwa M. Lewickiej), poziom doświadczanego stresu środowiskowego wraz z jego zasadniczymi źródłami (Skala Stresu Środowiskowego autorstwa M. Robin, A. Matheau-Police i C.Couty), częstość wyboru cech pro- lub anty- miejskich (Skala Idealnego Miasta - autorstwa M-L. Félonneau,) oraz czynniki osobowościowe (NEO-FFI - autorstwa P. Costy i R. McCrae). Zakres terytorialnej aktywności osób badanych wyznaczono na podstawie powierzchni zaznaczanych na mapach, dotyczących znajomości i preferencji obszarów miasta Krakowa (metoda psychokartograficzna z wykorzystaniem programu PsiMap - autorstwa A. Folanda i K. Ziacha).Formułując hipotezy badawcze odwołano się przede wszystkim do koncepcji teoretycznych oraz analiz empirycznych prowadzonych na gruncie psychologii środowiskowej.Analiza statystyczna wyników badań własnych wykazała znacznie mniejszą aktywność podejmowaną w przestrzeni miasta Krakowa przez osoby niepełnosprawne, znajdującą odzwierciedlenie w statystycznie istotnie mniejszej powierzchni obszarów zaznaczanych jako znane lub lubiane oraz przeciwnie - w większej powierzchni obszarów nieznanych w ogóle lub nielubianych. Wśród cech idealnego miasta, wymienianych przez osoby niepełnosprawne ruchowo, poruszające się na wózkach inwalidzkich dominowały cechy określane jako anty-miejskie. Statystyczna weryfikacja zebranego materiału empirycznego nie potwierdziła istnienia istotnych różnic pomiędzy badanymi grupami w zakresie doświadczanego stresu środowiskowego oraz poczucia przywiązania do miejsca. Ponadto, wykazano korelacje o słabej sile pomiędzy czynnikami osobowościowymi a pozostałymi zmiennymi analizowanymi w niniejszej pracy: pomiędzy ekstrawersją a obszarami nielubianymi (p<0,05, r=0,312); pomiędzy neurotycznością a poczuciem bezpieczeństwa (p<0,01, r=0,347); pomiędzy ekstrawersją a satysfakcją z komunikacji publicznej (p<0,01, r=0,303) oraz pomiędzy otwartością na doświadczenie a wskaźnikiem urbanofilii (p<0,01, r=0,291).

This thesis attempts to answer the following questions: is there a difference between the physically disabled people and the able-bodied people in respect of urban space preferences and which psychological variables are associated with the particular preference. To this end, the comparative research regarding the group of physically disabled persons moving on wheelchairs (n=34) and the group of able-bodied persons (n=34) was carried out. The analysis involved: the sense of place attachment (The Scale of Place Attachment by M. Lewicka), the level of experienced environmental stress including its primary sources (Perceived Environmental Annoyances in Urban Settings by M. Robin, A. Matheau-Police and C. Couty), the frequency of selecting pro- or anti- urban features (“The Ideal City” questionnaire by M-L. Félonneau) and the personality factors (NEO-FFI by P. Costa and R. McCrae).The scope of territorial activity of the examined persons was specified on the basis of planes designated on the maps relating to knowledge and preferences of the areas of Cracow (the psychocartographic method using the PsiMap program by A. Foland and K. Ziach).When formulating the research hypotheses, the reference was made to theoretical conceptions and empirical analyses conducted on the basis of environmental psychology in the first place.The statistical analysis of the own research results revealed significantly lesser activity undertaken by the disabled in the city of Cracow, which is reflected in statistically considerably smaller areas marked as known or popular and, on the contrary, in the completely unknown or unpopular larger areas. From among the features of the ideal city mentioned by the physically disabled persons using wheelchairs, features defined as anti-urban dominated. The statistical verification of the collected empirical material did not confirm the presence of crucial differences between the examined groups in respect of the experienced environmental stress and the sense of place attachment. Furthermore, weak correlations between personality factors and other variables analyzed in this thesis were demonstrated: between extraversion and unpopular areas (p<0,05, r=0,312), between neuroticism and the sense of security (p<0,01, r=0,347), between extraversion and satisfaction with public transport (p<0,01, r=0,303) and between openness to experience and the index of urbanophilia (p<0,01, r=0,291).