Stereotypes in bulgarian jokes - various degrees of strangeness

Głównym celem pracy jest próba wskazania stopniowania i zróżnicowania kategorii obcości w stosunku do grup etnicznych zamieszkujących Bułgarię na podstawie stereotypów obecnych w bułgarskich dowcipach, jak również krótka analiza tych dowcipów z punktu widzenia teorii humoru.Praca składa się z czterech rozdziałów.W rozdziale pierwszym przedstawiam metodologię analizy humoru; koncentruję się na przedstawieniu najważniejszych teorii humoru i najistotniejszych osiągnięć w dziedzinie badań nad humorem. Część tego rozdziału poświęcam konstrukcji dowcipów. Oprócz kwestii humoru, w rozdziale tym zajmuję się przedstawieniem definicji stereotypu, krótki przedstawieniem jego funkcji i relacji między stereotypami a dowcipami etnicznymi, które stanowią kluczowe zagadnienie dla tej pracy. Wymieniam również podstawowe wyznaczniki obcości, podpierając się wnioskami z „Megalomanii narodowej” Jana Bystronia.Drugi rozdział poświęcam analizie dowcipów o Cyganach. Analizę poprzedzam wprowadzeniem, które ma na celu przedstawienie historii tej grupy na terenie Bułgarii oraz zarysowanie ich sytuacji społecznej. Podczas analizowania dowcipów zwracam uwagę na obecność takich cech składających się na stereotyp cygana, jak: brud i kwestia braku higieny, głupota i brak odpowiedniej edukacji, stosunek do pracy, skłonność do kradzieży, nieuczciwość, posiadanie bardzo licznych rodzin, nietypowe zwyczaje seksualne. Na podstawie wyżej wymienionych cech i obecności wśród nich cech będących przejawem niechęci i agresji w stosunku do tej grupy, formułuję wniosek, że są oni przez społeczeństwo postrzegani jako obcy. W trzecim rozdziale prezentuje i analizuje dowcipy dotyczące Szopów, wprowadzając najpierw kilka niezbędnych informacji dotyczących regionu, który zamieszkują, historii i relacji z innymi mieszkańcami Bułgarii. Grupa, o której tu mowa, to bułgarska grupa etniczna, zamieszkująca terytoria tak zwanego Szopluku, czyli zachodniej Bułgarii, wschodniej Serbii i północno-wschodniej Macedonii oraz posługująca się dialektem szopskim. Szopi stali się bohaterami dowcipów, które powstają i są opowiadane w miastach, dlatego, że są mieszkańcami wsi. Najważniejsze cechy tworzące obraz Szopa to: głupota, prymitywność, upór, przekora, złośliwość, zawiść (w stosunku do innych przedstawicieli tej samej grupy), lenistwo, niechęć do pracy, spryt. Czwarty rozdział zawiera przedstawienie i analizę dowcipów, których tematem są mieszkańcy Gabrowa. W pierwszej części rozdziału próbuję zatrzymać się na historii tego miasta, aby przedstawić historyczne i społeczne uwarunkowania, które doprowadziły do powstania stereotypu gabrowian jako skąpców i spryciarzy. Zwracam uwagę na transformację jaką przeszło to miasto – z małego ośrodka drobnego rzemieślnictwa, stało się pod koniec XIX wieku ważnym ośrodkiem przemysłu w Bułgarii. Mieszkańcy Gabrowa aby zarobić na życie musieli nauczyć się handlować, a ponieważ był to trudny okres i ludzie żyli w biedzie, więc handlarze z tego regionu zaczęli do swojej pracy na targu wprowadzać elementy humoru, żarty aby w ten sposób zyskać przychylność kupujących. Najważniejsze cechy przypisywane gabrowianom to wspomniana już wcześniej oszczędność, zazwyczaj przedstawiana w sposób wyolbrzymiony, jako ocierające się o absurd skąpstwo a także chęć zysku, spryt.

The main purpose of this dissertation is to show the diversity and gradation of the strangeness category in bulgarian jokes, which are focused on few ethnic groups living on the territory of Bulgaria. Also the purpose is to make short analysis of the jokes, from the theoretical point of view.The dissertation consists of four chapters: In the first chapter I'm trying to show the methodology of humor analysis, I focus on showing the most important theories of humor and achievments of humor research. One part of the chapter is devoted to a question of construction of the jokes. This chapter except of the question of humor contains some necessary information about stereotype – it's definition, function and a relation between the stereotypes and the ethnic jokes. I try also to show main markers of the strangeness category, according to the book „The national megalomania” of Jan Bystroń.The second chapter is devoted to presentation and analysis of the jokes about Bulgarian Gypsies. The introduction contains the history of the Roma people in Bulgaria and the outline of their social position. During analysis of the jokes I payed attention to such character traits as: dirt, lack of the personal hygiene, stupidity and lack of education, tendency to robbery, dishonesty, having very big families and strange sexual behaviours. On the basis of the character traits mentioned above I come to the conclusion that Roma people are considered strangers by Bulgarians and the presence of some typically pejorative and agressive character traits constitute a proof of that.In the third chapter I show and analyse the jokes about Shopi. I make short introduction to the topic, in which I air some information about the region where Shopi live and about history of their relations with other Bulgarian citizens. Shopi is an ethnic group, speaking western group of dialects, called also Shopski dialects. They inhabite the areas of western Bulgaria, eastern Serbia and north eastern Macedonia and this area is sometimes called Shopluk. The most important character traits of the stereotype of the Shop are: stupidity, stubbornness, perversity, malice, envy, laziness.The fourth chapter is a presentation and analysis of the joke about the inhabitant of Bulgarian city Gabrovo. The first part of the chapter contain introduction about historical and social conditionings, which are the reason why the Gabrovians are perceived as stingy and canny. The important factor for their position was the transformation of the city – from a little craft town to the one of the most important industry centres in Bulgaria. The inhabitants of the city in order to earn a living had to learn to trade, and because the time was hard and people were poor the traders had to use humor in their everyday work. The most important character traits which are attributed to the ihabitants of Gabrovo, are: thriftiness, absurdly exaggerated stinginess, cunning, cleverness.