Strona bierna i jej formy konkurencyjne w języku prawnym na przykładzie niemieckiej Ustawy Zasadniczej i polskiej Konstytucji

Passive voice and its competitive forms in the language of the law on the basis of the German Basic Law and the Polish Constitution

Tematem pracy są konstrukcje bierne oraz formy konkurencyjne dla strony biernej występujące w niemieckim i polskim języku prawnym. Częstotliwość występowania oraz sposób tłumaczenia tych form są badane w oparciu o wybrane fragmenty konstytucji narodowych Niemiec i Polski oraz ich tłumaczenia. Analizę poprzedza zestawienie najważniejszych informacji dotyczących strony biernej oraz jej form konkurencyjnych w obu językach na podstawie najbardziej znanych gramatyk. W odniesieniu do języka niemieckiego są to przede wszystkim gramatyki G. Helbiga i J. Buschy oraz U. Engla, w których łatwo natrafić na rozbieżności w nazewnictwie i pojmowaniu tematu strony biernej. W języku polskim problem stanowi pobieżność wszelkich badań nad strona bierną, zaś jej formy konkurencyjne w ogóle nie zostały zakwalifikowane jako odrębna grupa. Z tego tez powodu w rozdziale poświęconym tym formom gramatycznym w języku polskim zostały one usystematyzowane w oparciu o formy niemieckie i uzupełnione o konstrukcje typowe dla języka polskiego. Rozważane są możliwości tłumaczenia tych form. Następnie uwaga zostaje skierowana na język prawny, jego cechy oraz trudności pojawiające się przy przekładzie. Wskazuje się również na możliwości radzenia sobie z tymi trudnościami.

The subject of this thesis is passive voice and its competitive forms in the German and Polish language of the law. The analysis of frequency and the manner of translation of those forms is based on selected fragments of German and Polish National Constitution and their translations. The analysis is preceded by introduction of the most significant information regarding passive voice and its competitive forms in German and Polish based on of the most common grammar books. With regard to the German language, the information is retrieved from grammar books by G. Helbig, J. Buscha and U. Engel which contain discrepancies in nomenclature and in the general understanding of passive voice. In the Polish language the problem lies in superficial studies on passive voice as well as in the lack of division between passive voice and its competitive forms. Due to this fact, the chapter which touches upon those grammatical forms in the Polish language regularizes them based on German forms and adds constructions typical for Polish. Moreover, the possibilities of translation of those forms are taken under consideration. Consequently, attention is focused on the language of the law: its characteristics and difficulties with translation. The study points out to different ways of tackling the problem of translation such as adaptation of all sorts of periphrases or comments in form of footnotes or a dictionary at the end of the text. The thesis, especially the analytical part, aims at finding an answer to the question asked in the introduction, namely, whether passive voice, according to current opinion, is used more commonly in the German or Polish language of the law. The answer to the question was found after considering the statistical data and consequently analyzing translations. Each translation was examined to find out whether the form applied by the translator was the only possibility.

Das Thema der Arbeit lautet: „Passiv und seine Konkurrenzformen in der Gesetzessprache am Beispiel des Deutschen Grundgesetzes und der Polnischen Verfassung.“ Die Frequenz des Gebrauchs der Formen als auch Art und Weise, auf die sie übersetzt werden, werden in Anlehnung an ausgewählte Abschnitte der Verfassungen Deutschlands und Polens und ihre Übersetzungen untersucht. Der Analyse geht die Zusammenstellung der wichtigsten Informationen zum Thema Passiv und Passiv-Paraphrasen in den beiden Sprachen voran. In Bezug auf die deutsche Sprache spielen die Grammatiken von Helbig und Buscha sowie Engel führende Rolle. In den polnischen Grammatiken ist die Oberflächlichkeit der Untersuchungen über das Passiv problematisch, Passiv-Paraphrasen werden dagegen überhaupt nicht als eine getrennte Gruppe behandelt. Aus diesem Grund basiert die Zusammenstellung der Formen im Polnischen auf derjenigen im Deutschen, indem sie um die typisch polnischen Konstruktionen ergänzt wurde. Im weiteren Verlauf der Arbeit wird die Gesetzessprache charakterisiert und die Schwierigkeiten aufgedeckt, auf die ein Übersetzer bei seiner Arbeit an derartigen Texten stoßen kann, insbesondere Unterschiede in den Rechts- und Staatssystemen Deutschlands und Polens.