Degraded Town of Krościenko on Dunajec

Przedmiotem pracy było Krościenko nad Dunajcem – duża wieś (3,5 tys. ludności w 2013 r.), położona na południe woj. małopolskiego, na styku Pienin, Gorców i Beskidu Sądeckiego –gór przekraczających tu 800 m n.p.m. Prawie połowę wsi zajmują lasy, wchodzące w obręb Pienińskiego Parku Narodowego. W XIX w. odkryto tu źródła mineralne.Pierwsza osada, u stóp Zamku Pienińskiego (dziś w ruinie) powstała tu w XIII w., a w 1348 r. Krościenko uzyskało prawa miejskie. Był to niewielki ośrodek handlu i rzemiosła, w XIX w. zdystansowany przez lepiej rozwijające się pobliskie uzdrowisko Szczawnica. Po utracie praw miejskich (w 1932 r.) Krościenko stało się nawet częścią tego drugiego miasta (w latach 1973-82) – po czym wróciło do poprzedniego stanu – ośrodka gminy, złożonej z 4 wsi.Do niedawna liczba ludności w Krościenku wzrastała, obecnie jednak spadł przyrost naturalny i pojawił się odpływ ludności, zwłaszcza młodszej, z powodu dość wysokiej stopy bezrobocia (10%). Zaznacza się tu proces demograficznego starzenia się.Osadnictwo w Krościenku skupia się wokół jego najstarszej części, u ujścia Krośnicy do Dunajca. Oprócz tego centrum, istnieje ponad 20 przysiółków, zajmujących stoki górskie, do wysokości ok. 650 m n.p.m. Wśród prawie 200 budowli zabytkowych, z ruinami zamku i średniowiecznym kościołem na czele, jest ponad 130 domów, reprezentujących styl typowy dla małych miasteczek regionu oraz góralskiego budownictwa wiejsiego. Warunki mieszkaniowe są dobre.Głównymi funkcjami Krościenka jest administracja oraz usługi na rzecz 6,7 tys. mieszkańców gminy (handel, oświata, ochrona zdrowia). Ponadlokalne znaczenie ma funkcja turystyczna – uzdrowisko nie rozwinęło się, lecz miejscowość korzysta z bliskości Pienińskiego Parku Narodowego i granicy ze Słowacją.Plany rozwoju Krościenka zakładają dalszy rozwój turystyki, przy dbałości o ochronę wartości kulturowych, krajobrazu i przyrody. Miejscowość spełnia kryteria przywrócenia jej praw miejskich, lecz miejscowa ludność nie jest tym zainteresowana, a pozycja gospodarcza Krościenka wydaje się obecnie dość słaba, zatem na staranie o powrót jej do grona miast jest jeszcze za wcześnie.

The author has dealt with Krościenko on Dunajec- a great village (3.5 thous. Inh.; 2013), situated in the Małopolskie (Cracow) Voivodeship, near Slovak border, between The Pieniny Mts, The Gorce Mts. And The Beskid Sądecki Mts., which summits exceed 800 m a.s.l. Nearly a half of the village area is covered by forests, belonging to the Pieniński National Park, the Popradzki Landscape Park and the Gorczański National Park. There are mineral springs at Krościenko.The village was settled in the 13th cent., at the foot of the Pieniński Castle (nowadays ruined) and became the town in 1348. This small centre of trade and crafts did not develop well, in the 19th cent. the Szczawnica Spa competition was considerable- and finally, Krościenko was degraded and, as the village, was even included to this second city. Since 1982 the discussed locality is the centre of rural community, consisted of 4 villages, with some 6.7 thous, inhabitants.The demographical gwowth of Krościenko is weak, due to a fall of natural increase and due to outflow of young population, searching for job in greatest cities, or abroad- a unemployment rate at Krościenko exceeds 10%. Process of ageing has just begun.Most of Krościenko population is concentrated in its historic core, surrounded by newly built-up areas, at the confluence of the Krośnica and Dunajec rivers. Besides, there are some 20 hamlets, dispersed on the mountain slopes, up to 650 m a.s.l. Numeros are (about 140) old houses, examples of highlander architecture and of the traditional small town one. The most interested object is the parish church, built in 14th cent. Basic functions of Krościenko are tertiary- local administration, trade, education, health care. A supralocal rank is that of tourism, due to a vinicity of the Pieniński National Park. There are: XXXX the famous Dunajec Gorge, in which raft excursions are organized and Mt. Sokolica- an excellent viewpoint. The Krościenko Spa is underdeveloped. An access to the village is good, due to roads, and tourist routes.Plans of further development of Krościenko contain the growth of tourist function, with necessary protections of cultural heritage values, those of nature and the landscape as well. The locality fulfills some criteria to be the town again (the population number, functional structure, spatial pattern), but the local population seems to be not interested in- and its opinion is crucial. Thus, the regaining of civil rights by Krościenko is hardly possible for the Time being.