The New French Horror Film

Powszechny przesąd utrzymuje, że nie istnieje coś takiego, jak zjawisko filmowego horroru we Francji. Niniejsza praca jest próbą monograficznego ujęcia fenomenu, sięgającego samych początków kina i pierwszych filmów Georgesa Mélièsa. W istocie, jak pokazuje pierwsza część rozprawy, tradycja francuskiego horroru okazuje się specyficzna o tyle, że wydaje się być pozbawiona wspólnych, dających się łatwo uchwycić, wyraźnych źródeł. W związku z tym, pomimo niemałej liczebności francuskich filmów grozy powstałych na przestrzeni XX wieku, można mówić o tradycji obecnej i istniejącej, lecz w wymiarze rozproszonym i zdecentralizowanym. Wraz z wejściem w nowe millenium zaobserwować jednak można szczególny zarówno dla francuskiej grozy, jak i kina gatunków przełomowy moment. Za sprawą hiperbrutalnych, bezkompromisowych i łamiących ostatnie tabu ekranu obrazów takich twórców, jak Alexandre Aja, Alexandre Bustillo, Julien Maury czy Pascal Laugier, francuska kinematografia po raz pierwszy zaistniała w świadomości międzynarodowej widowni jako światowa stolica horroru. Druga, analityczna część wywodu poświęcona została wybranym, reprezentatywnym przykładom tej nowej fali gatunku, utożsamianej niekiedy – choć nie do końca słusznie – z nurtem „nowego ekstremizmu francuskiego” (New French Extremity). Przedmiotem analiz jest szeroko rozumiana poetyka niniejszych filmów, obejmująca zarówno sferę stylistyczną, konstrukcję świata przedstawionego, treść, zasadniczą tematykę, jak również rozwiązania narracyjne. Uchwycone ponadto zostały najbardziej charakterystyczne cechy dystynktywne zjawiska, z uwzględnieniem wspólnego dla twórców tego rebelianckiego, nonkonformistycznego kina aspektu światopoglądowego, estetycznego oraz, przynajmniej częściowo, pokoleniowego. Filmy nowego horroru francuskiego z jednej strony odwołują się do rodzimej, specyficznej tradycji szoku, makabry i transgresji (spod znaku literatury de Sade’a czy teatru Grand Guignolu), z drugiej natomiast – w wyraźny, a jednocześnie oryginalny i twórczy sposób czerpią inspiracje z dorobku amerykańskiej „krwawej fali” lat siedemdziesiątych, a zarazem podejmują dialog z europejską tradycją horroru (zwłaszcza jego krwawą odmianą włoską). Nie jest wykluczone, że oto uformowana została nowa, trwalsza i bardziej spójna baza dla gatunku, której istnienia odmawiano wcześniej francuskiemu kinu grozy.

Conservative and widespread view holds that there is no such phenomenon as the horror film in France. The following is film-historical study of french horror from the beginning of cinema itself till the very end of the 20th century. Indeed, as the analysis shows, for decades the French genre hadn’t made a name for itself due to its specific fragmentary, diffuse and decentralized tradition. However, at the beginning of the new millenium an original refreshing tendency emerged: a group of visceral, uncompromising and taboo-breaking movies, challenging radically the audience’s sensibilities and reception’s habits. It was the first time French cinema had started to be recognizable amongst the international horror audience as the most significant, main capital of the world’s horror cinema. Second part of this survey explores representive examples of the newest French horror focusing on the poetics, i.e. style, narration, plots and themes of this collection of films. The new French horror, or new wave of French horror, is sometimes, although this is not quite precisely the case, tied with a term New French Extremity (or New French Extremism). The author also discusses crucial and common characteristics as well as filmmakers’ outlook and shared aesthetics that manifest themselves in this vicious and lurid cinema. On the one hand, the tradition of these subversive pictures originates in French culture of shock, macabre and trangression (like de Sade’s imagery or Grand Guignol theatre), and, on the other hand, it can be seen that the new French horror film clearly and imaginatively draws inspiration especially from the American gore film of 1970s and a wide range of horror and exploitation sub-genres (in particular Italian horror film embodied by the works of Lucio Fulci). It’s likely that during the first decade of 2000s the new foundation of the genre has been formed.