Escape from the world like an Element of the Russian Culture.Writing of Lev Nikolayevitch Tolstoy.

Russian culture is a fertile soil for the development of attitudes questioning sense of life in the world. It is a result of religion, historical and geographical circumstances, and of the specificity of so-called “Russian soul”. Therefore examples of the escapist attitudes are abundant in Russian literature and history. A strannichestvo – among many Russian terms naming the state of escape from the world – seems the most accurately to recognize the sense of Russian predilection toward wandering. There are no negative overtones in such understood escape. It just appears to be a choice of other, nonstandard way of life, dictated by the need to search for sense, by striving for perfection, by a voice of God, by a metaphysical hunger… This phenomenon is also present in other cultures but in Russia it seems to be gaining special scale and dimension and becomes, so to say, something “typical”. This paper is an attempt to clarify the cultural sources of such attitude, to demonstrate its timelessness and its genetic connection with a particular vision of man as a value-oriented being immersed in the culture, who creates it and – at the same time – is submitted to it. The writings and – to some extent – biography of Lev Tolstoy are used in the paper to illustrate this phenomenon. His autobiographical work A Confession (Исповедь) is an excellent record of dilemmas of a man ravished by the inner compulsion of change and by the dramatic need to find true values and meaning of existence. These dilemmas will bring the author of War and Peace to the escape of a strict sense and to the death at the Astapovo Station. As a purely literary example of a strannik the title character of a Toltostoy’s late story Father Sergei was presented. It is difficult to judge how much his way of life is typical for the strannik, but his constructed of several stages denial of the world, as well as final and happy existence on the stranniche paths, could be regarded as a model and typical for the Russian national character.

Kultura rosyjska stanowi żyzną glebę dla rozwoju postaw kwestionujących sens życia w świecie. Wynika to przede wszystkim z religii, uwarunkowań historycznych i geograficznych, ze specyfiki tego, co nazywa się „rosyjską duszą”. Rosyjska literatura i rosyjskie dzieje obfitują tym samym w przykłady postaw eskapizmu.Spośród wielu rosyjskich pojęć, nazywających stan ucieczki od świata, stranniczestwo zdaje się najtrafniej ujmować sens rosyjskiego upodobania do tułactwa. Owa ucieczka nie ma przy tym wydźwięku negatywnego, jawi się jako wybór innej, niestandardowej drogi życia, dyktowany przez potrzebę poszukiwania jego sensu, dążenie do doskonałości, głos Boży, głód metafizyczny... Zjawisko to nie jest obce innym kulturom, ale w Rosji zdaje się zyskiwać szczególne rozmiary i szczególny wymiar, staje się niejako czymś „typowym”. Niniejsza praca stanowi próbę wyjaśnienia kulturowych źródeł takiej postawy, wykazania jej ponadczasowości i genetycznego związku z określoną wizją człowieka jako istoty zanurzonej w kulturze, podlegającej jej i ją tworzącej, ukierunkowanej na wartości. Dla zilustrowania tego fenomenu posłużono się twórczością i (w pewnej mierze) biografią Lwa Tołstoja. Jego autobiograficzna Spowiedź (Исповедь) stanowi znakomity zapis dylematów człowieka ogarniętego wewnętrznym przymusem zmiany, dramatyczną potrzebą znalezienia prawdziwych wartości i sensu egzystencji. Rozterki te przywiodą autora Wojny i pokoju do ucieczki sensu stricte i śmierci na stacji kolejowej Astapowo. Jako czysto literacki przykład strannika zaprezentowany został tytułowy bohater późnego opowiadania Tołstoja - Ojciec Sergiusz. Trudno osądzać, na ile jego droga życiowa jest dla strannika modelowa, ale jego kilkuetapową negację świata, a następnie finalną już sytuację szczęśliwego bytowania na stranniczych ścieżkach, można uznać za modelową i wpisującą się w rosyjski charakter narodowy.