The issue of female emancipation and education presented in the selected works of literature of the Pozytywizm and Młoda Polska period.

The thesis consists of the introduction, three chapters concerning female emancipation and education presented on the basis of selected works, and of conclusion.The published works that were used for the thesis: “Marta” written by Eliza Orzeszkowa, “Kilka słów o kobietach” by Eliza Orzeszkowa, „Przedpiekle” by Gabriela Zapolska, „Emancypantki” by Bolesław Prus and „Płomyk. Z pamiętnika instytutki” by Eugenia Żmijewska.In the first charter I concentrate on the changes that took place in female education at the turn of the century.The next chapter depicts the tragic history of Marta, an uneducated woman who struggles to earn a living in a time of womens oppression and raise her child after her husbands death.Moreover, this chapter also reviews Orzeszkowas viewpoint concerning female education and proffession presented in the article “Kilka słów o kobietach”.The third chapter gives a critical judgment of Polish boarding school system in the 19th century. Referring to the following works: “Przedpiekle”, “Emancypantki” and “Płomyk. Z pamiętnika instytutki” this chapter treats of three boarding schools as well as various female protagonists who are being treated unjustly by society mainly due to dominnering principles concerning the upbringing of young girls. Finallly, this chapter makes some effort to compare the boarding school presented in Zapolskas novel with the one presented by Józef Ignacy Kraszewski in his “Dziennik Serafiny”.

Praca składa się z wstępu, a następnie z trzech rozdziałów, w których to opisuję kwestię emancypacji, wykształcenia i wychowania kobiet w wybranych utworach oraz z zakończenia. Powieści te to: „Marta” Elizy Orzeszkowej, a także w „Kilka słów o kobietach”, w „Przedpiekle” Gabrieli Zapolskiej, w „Emancypantki” Bolesława Prusa oraz w „Płomyk. Z pamiętnika instytutki” Eugenii Żmijewskiej.W pierwszym rozdziale skupiłam swoją uwagę na zmianach zachodzących w sposobie wychowania i wykształcenia kobiet na przełomie wieków. W drugim rozdziale przedstawiam tragiczne losy kobiety wykształconej powierzchownie – Marty, która nie mogła zarobić na utrzymanie siebie i dziecka po śmierci męża – jedynego żywiciela rodziny, ponieważ nie posiadała żadnego zawodu, ani umiejętności, które by jej pozwoliły na zarobienie pieniędzy. Poza tym ukazuję poglądy Orzeszkowej na temat wykształcenia, wychowania i pracy kobiet, na podstawie jej artykułu „Kilka słów o kobietach”.Trzeci rozdział jest podsumowaniem złego sytemu szkolnictwa panującego na polskich pensjach, ponieważ przedstawiłam obraz trzech pensji i kreacje różnych bohaterek skrzywdzonych przez otoczenie, a także przez panujące obyczaje w sposobie wychowania młodych dziewcząt, na podstawie „Przedpiekla”, „Emancypantek” oraz „Płomyka. Z pamiętnika instytutki”. Pozwoliłam sobie w tym rozdziale dokonać porównania pensji ukazanej przez Zapolską oraz pensji autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego przedstawionej w „Dzienniku Serafiny”.