O antropomorfizacji w języku. Wybrane metafory odnoszące się do części ciała człowieka

Anthropomorphization in language. Chosen metaphors that refer to the parts of human body

Niniejsza paca magisterska pod tytułem: O antropomorfizacji w języku. Wybrane metafory odnoszące się do części ciała człowieka zajmuje się niezwykle interesującą dziedziną języka, a mianowicie jego antropomorfizacją. Mimo, iż zagadnienie metafory już od czasów antycznych znajduje się w centrum zainteresowania filozofów i lingwistów, to wywodzącemu się od metafory zagadnieniu antropomorfizacji nauka nie poświęciła jak dotychczas tak dużej uwagi. Dlatego też celem niniejszej pracy jest szczegółowe przedstawienie tego zjawiska, zarówno od strony teoretycznej, jak i praktycznej, na podstawie analizy niemiecko-polskich wyrażeń antropomorficznych, których głównymi komponentami są nazwy części ciała ludzkiego. Praca magisterska składa się z dwóch części – teoretycznej i praktycznej. Pierwsza część obejmuje dwa obszerne rozdziały. Pierwszy rozdział stanowi wprowadzenie w świat metafory - rozumie się przez to przedstawienie szczegółowych definicji pojęcia, wybranych zagadnień teoretycznych (poczynając od arystotelesowskich podstaw, poprzez tradycje średniowiecza i romantyzmu, kluczowe teorie Igora Armstronga Richardsa, Maxa Blacka, i Johna Searle’a, aż po najnowsze teorie lingwistyki kognitywnej, stworzone przez George’a Lakoffa i Marka Johnsona, które postrzegają metaforyczne zjawiska z całkiem innej, a niekiedy i kontrowersyjnej perspektywy). Następnym krokiem było opisanie zjawiska metafory z punktu widzenia gramatyki i dokładne scharakteryzowanie procesów metaforycznych, usytuowanych między kognicją a językiem, które to z kolei decydują o procesie rozumienia wyrażeń przenośnych. Rozdział drugi części teoretycznej ma na celu udowodnienie tezy, że to właśnie metafora stanowi drogę do antropomorfizacji języka. Wychodzi się przy tym z założenia, że metafory antropomorfizujące wzięły swój początek od zjawiska antropocentryzmu. Następnie wspomniane zostały obszary, w których antropomorfizacja szczególnie się przejawia. Trzeci rozdział niniejszej pracy stanowi część analityczną. Jej celem jest kontrastywna analiza występujących w języku codziennym, wybranych polskich i niemieckich antropomorfizmów i tym samym praktyczne zrealizowanie treści zawartych w części teoretycznej. Zgłębiony został tu również problem ekwiwalencji. Analiza zajmuje się wyrażeniami, które dotyczą nazw części ciała człowieka, a jej punktem wyjścia jest ankieta, mająca na celu zbadanie rodzajów wyrażeń antropomorficznych i częstotliwości ich występowania w języku. Część analityczną podsumowują wyniki tychże badań. Niniejsza praca opiera się w części teoretycznej na recepcji, dyskusji i porównywaniu literatury językoznawczej, a także na osobistych przemyśleniach i uwagach autorki. Obok kontrastywnej analizy i przeprowadzonej ankiety stanowią one również podstawę części analitycznej.Antropomorfizmy ułatwiają człowiekowi zrozumienie świata. Zastępują wszystko dotychczas nieznane człowiekowi poprzez określenia i wyobrażenia, które już znamy. Wynikiem tego są nowe znaczenia metaforyczne, które poszerzają perspektywy człowieka, niezmiernie wpływając przy tym na nasz sposób myślenia i postrzegania rzeczywistości.

The title of this MA thesis is as follows: Anthropomorphization in language. Chosen metaphors that refer to the parts of human body. This work deals with extremely fascinating language-sphere, namely the process of language anthropomorphization. Although the issue of metaphor is in the center of philosophers and linguists interest since antiquity, the problem of language anthropomorphization (which derives from metaphor) have not been of a big interest. For this reason the goal of this MA thesis is detailed presentation of this phenomenon from theoretical as well as practical point of view. The used method will be the analysis of German-Polish anthropomorphic phrases. The main constituents of these phrases are the names of the parts of human body.This work is composed of two parts: theoretical and practical. First part contains two extensive chapters. First one is the introduction to the world of metaphor - detailed explanation of definitions of the concept, selected theoretical issues (beginning with Aristotelian fundamentals through traditions of the Middle ages and Romanticism, critical theories of Igor Armstrong Richards, Max Black and John Searle and ending with the latest cognitive linguistics theories created by George Lakoff and Mark Johnson (which perceive metaphor phenomenon from a quite different and sometimes controversial perspective). The next step was to describe the metaphor phenomena from the grammar point of view and use of precise description of the metaphor processes situated between the cognition and language. This process decides about the understanding of the figurative senses. Second chapter of the theoretical part proves the argument that metaphor is the way to achieve language anthropomorphization. The assumption is that anthropomorphizing metaphors take their beginning from anthropocentrism occurrence. Afterwards the areas were mentioned in which anthropomorphization appears to be especially strong. The analytical part is presented in the third chapter of this thesis. The aim of this part is a contrastive analysis of the selected Polish and German anthropomorphisms present in daily speech and a practical realization of the content described in the theoretical part. Next, the matter of equivalence was undertaken.Analysis is interested in the expressions which refer to the names of the parts of human body. The starting point here is the questionnaire that is aimed to investigate the kinds of anthropomorphic phrases that are used in speech and frequency of their appearance. The ending part of the analytical portion presents the results of the questionnaire.Following thesis in its theoretical part is based on reception, discussion and comparison of linguistic literature. Personal reflection and comments of the author are also used.Together with contrastive analysis and pursued enquiry it makes a basis of the analytical part.Anthropomorphisms are helping us to understad the world. They displace everything till now unknown for human thanks to attributes and visions which we already know.As a result we have new metaphore meanings which broaden our horizons and have strong influence on the way we think and percept the reality.

Die vorliegende Magisterarbeit unter dem Titel: Zur Anthropomorphisierung in der Sprache. Ausgewählte, auf Körperteile bezogene Metaphern beschäftigt sich mit dem sehr interessanten Bereich der Sprache, nämlich ihrer Anthropomorphisierung. Obwohl die Metapher schon seit der Antike im Zentrum der philosophischen und linguistischen Interessen steht, ist dank der Metapher entstandenes Phänomen der Anthropomorphisierung durch die Wissenschaft eher außer Acht gelassen worden. Daher war das Ziel der Arbeit diese Erscheinung sowohl theoretisch, als auch praktisch anhand der kontrastiven Analyse der deutsch-polnischen anthropomorphischen Ausdrücke, die als Hauptkomponente einen menschlichen Körperteil besitzen, möglichst ausführlich darzustellen. Die Magisterarbeit setzt sich aus zwei Teilen zusammen - aus dem theoretischen und dem praktischen Teil. Der erste Teil umfasst zwei umfangreiche Kapitel. Das erste Kapitel soll eine Einführung in die Welt der Metapher sein d. h. gemeint sind die ausführliche Definition, ausgewählte theoretische Ansätze (von den aristotelischen Grundlagen, über die mittelalterliche und romantische Tradition, Schlüsseltheorien von Ivor Armstrong Richard, Max Black und John Searle, bis zu neuesten Theorien der kognitiven Linguistik, die aus ganz anderen und manchmal kontroversen Perspektiven metaphorische Erscheinungen auffassen und durch George Lakoff und Mark Johnson entwickelt wurden), dann folgt die Beschreibung der Metapher aus der grammatischen Sicht und die genauere Darstellung der metaphorischen Prozesse zwischen Kognition und Sprache, die entscheidend für Verstehensvorgang der übertragenen Aussagen sind. Das zweite Kapitel des theoretischen Teils hat zu beweisen, dass eben Metapher ein Weg zur Anthropomorphisierung der Sprache ist. Man geht also aus der Voraussetzung aus, dass anthropomorphischen Metaphern ihren Ursprung und Ursache im Anthropozentrismus gefunden haben. Danach wurden diese Bereiche erwähnt, in denen die Vermenschlichung besonders zum Ausdruck kommt. Das dritte Kapitel der vorliegenden Arbeit ist schon der analytische Teil. Sein Ziel ist es, die kontrastive Analyse der in der Alltagssprache auftretenden, ausgewählten polnischen und deutschen Anthropomorphismen durchzuführen und somit die im theoretischen Teil dargestellten Inhalte in die Praxis umzusetzen. Es wird dabei auf die Äquivalenzbeziehungen eingegangen.Die Analyse beschäftigt sich mit den Ausdrücken, die sich auf Körperteilbezeichnungen beziehen und als ihr Ausgangspunkt wurde eine Umfrage durchgeführt, die in der lebenden Sprache existierenden Anthropomorphismen, sowie ihre Häufigkeit untersucht. Der analytische Teil ist mit den Untersuchungsergebnissen abgeschlossen. Die vorliegende Arbeit beruht in dem theoretischen Teil auf der Rezeption, Diskussion und auf dem Vergleich sprachwissenschaftlicher Literatur; zusätzlich beinhaltet dieser Teil die persönlichen Überlegungen und Bemerkungen der Autorin. Diese bilden auch neben der kontrastiven Analyse und der durchgeführten Umfrage eine Grundlage des analytischen Teils. Die Anthropomorphismen erleichtern dem Menschen das Verstehen der Welt. Sie ersetzen das bisher Unbekannte durch Bezeichnungen und Vorstellungen, die man schon kennt. Aufgrund dessen entstehen neue metaphorische Bedeutungen, die menschliche Perspektiven erweitern, indem sie Denkweise und die Realität stark beeinflussen.