Począwszy od czasów Jakuba I Zdobywcy (1213-1276) Korona Aragonii wkroczyła na drogę ekspansji śródziemnomorskiej. W wyniku kolejnych wypraw wojennych pod panowaniem jej władców znalazła się Majorka i pozostałe wyspy archipelagu Balearów (1229-1235), Sycylia (1282) i Sardynia (1323-1324). Kulminacją tego procesu było zaangażowanie się Alfonsa V Wspaniałomyślnego (1416-1458) w wojnę o Królestwo Neapolu, która rozpoczęła się w 1420 r. Po 22 latach zmagań toczonych z przerwami, w 1442 r. Alfons V Wspaniałomyślny ostatecznie zawładnął Neapolem, który w kolejnych latach stał się jednym z przodujących ośrodków włoskiego renesansu. Pojawienie się obcego panowania w południowej części Italii pociągnęło za sobą transfer katalońskiej kultury, języka i obyczajów. Wśród tych ostatnich ważne miejsce zajmowały również katalońskie zwyczaje kulinarne, które wykształciły się u schyłku XIV w. To właśnie w tym okresie na terenach Korony Aragonii doszło do istotnej zmiany roli i okoliczności spożywania słodyczy w kręgach elit władzy i pieniądza. Dotychczas słodkości były podawane jako deser na zakończenie głównego posiłku dziennego (obiadu, uczty, uroczystego przyjęcia), natomiast od wzmiankowanego okresu ich spożycie uległo wyraźnemu czasowemu przesunięciu. Początkowo ich konsumpcja nadal była związana z poszczególnymi elementami rytuału biesiadowania (np. tańcami, zabawami, innymi posiłkami). Z czasem uroczyste spożywanie wyłącznie słodyczy przekształciło się w autonomiczny posiłek o charakterze przekąski, zwany z katalońska col·lació. Szybko stało się ono uroczystym, samodzielnie funkcjonującym typem przyjęcia, z ustalonym ceremoniałem i oprawą. W jakich okolicznościach doszło do przeszczepienia katalońskich praktyk żywieniowych na grunt włoski? Jaki był wpływ samego władcy i prowadzonych przezeń działań militarnych na ubogacenie włoskich form biesiadowania o nowe pierwiastki proweniencji katalońskiej? – to pytania, które wyznaczają kierunek rozważań podjętych przez autora referatu.

Starting from the time of James I the Conqueror (1213-1276) the Kingdom of Aragon started its Mediterranean expansion. Following successive military expeditions, its conquests included: Mallorca and the other Balearic Islands (1229-1235), Sicily (1282) and Sardinia (1323-1324). The culmination of this process was the involvement of a Alfons V the Magnanimous (1416-1458) in the war for the Kingdom of Naples, which began in 1420. After 22 years of intermittent struggle, in 1442, Alfons V the Magnanimous eventually captured Naples, which in the years to come became one of the leading centers of the Italian Renaissance. The appearance of foreign domination in southern Italy suddenly entailed the transfer of Catalan culture, language and customs. Among the latter, Catalan culinary traditions formed at the end of the fourteenth century also occupied an important place. It was during this period that a significant change took place in the Kingdom of Aragon regarding the role and the circumstances of eating sweets by its financial and political elites. Until then, confectioneries were served as part of dessert at the end of the main meal (dinner or feast), while in the period discussed their consumption considerably shifted in time. Initially, their consumption was still associated with the various elements of the feasting etiquette (e.g. dancing, amusements, other meals). With time, the ceremonial of eating sweets transformed into a separate meal of sweet snacks, referred to by the Catalan term of col·lació. It quickly became a solemn, independently functioning type of feast, with an established ceremonial and setting. Under what circumstances were Catalan eating practices transplanted to Italian context? What influence did the ruler and his military operations have on the enrichment of Italian feasting with new elements of Catalan provenance? – Such questions define the direction of the considerations made by the author of the paper.