Environmental ethics in ecological education based on selected textbooks on nature, biology and early childhood education

W artykule przedstawiono wyniki badań jakościowych, których celem była rekonstrukcja różnych odmian etyki środowiskowej (etyka antropocentryczna, biocentryczna i holistyczna) w treściach podręczników szkolnych do wybranych przedmiotów, służących multidyscyplinarnej edukacji ekologicznej. Uzyskane wyniki pokazują, że w treściach formalnej edukacji ekologicznej dominuje etyka antropocentryczna (w wersji umiarkowanej), przy odnotowywanej również rzadziej etyce biocentrycznej i holistycznej deklaracji, że człowiek jest częścią przyrody. Uzyskane wyniki prowadzą do wysunięcia wielu postulatów formułowanych głównie pod adresem praktyki i polityki oświatowej. Dotyczy to w pierwszej kolejności konsultacji oraz debat w obrębie zespołów eksperckich i autorów podstawy programowej kształcenia ogólnego, a w dalszej kolejności uwzględniania proponowanych zmian przez autorów programów szkolnych, podręczników szkolnych i opiniujących ich rzeczoznawców. Proponowane zmiany miałyby dotyczyć m. in.: a) wprowadzania kształcenia filozoficznego do szkolnej edukacji ekologicznej, szczególnie zagadnień z filozofii ekologicznej i etyki środowiskowej (umiarkowany antropocentryzm aksjologiczny, etyka biocentryczna, etyka holistyczna); b) upowszechniania w ramach formalnej edukacji ekologicznej nieinstrumentalnej wartości przyrody; przyjęcie, że przyroda, w tym każdy organizm żywy (zwierzęcy i roślinny) ma wartość samą z siebie (per se).

The article presents results of qualitative research, the goal of which was to identify (reconstruct) different types of environmental ethics (anthropocentric, biocentric and holistic ethics) presented in school textbooks (for selected subjects) that are used for multidisciplinary ecological education. The results show that anthropocentric ethics is dominant in the content of formal environmental education, while biocentric ethics is less frequent and there is also some focus on holistic declaration that man is a part of nature. Obtained results lead to many postulates, formulated mainly for the practice and the educational policy. First of all, this concerns consultations and debates within expert teams and authors of the core curriculum of general education, followed by taking into account the changes proposed by the authors of school curricula, school textbooks and the appraisers, who evaluate them. Proposed changes would concern, among others: a) introduction of philosophical education into the school ecological education, especially topics related to ecological philosophy and environmental ethics (moderate axiological anthropocentrism, biocentric ethics, holistic ethics); b) dissemination of the non-instrumental value of nature within the framework of formal ecological education; assumption that nature, including every living organism (animal and vegetal), has value in itself (per se).