Practising mindfulness and the culture of temperance : on Józef Czapski

rtykuł podejmuje temat uważności jako pojemnego pojęcia funkcjonującego w różnych rejonach kultury i różnych zakresach znaczeniowych. Wskazuję rolę, jaką pełni uważność (mindfulness) w tradycji artystycznej i filozoficznej, a także we współczesnej psychologii rozwoju i kulturze późnego kapitalizmu. Analizuję refleksję nad „praktykowaniem uważności” w twórczości Józefa Czapskiego i Czesława Miłosza. Dzienniki Józefa Czapskiego dostarczają bogatego materiału do rekonstrukcji postawy uważności jako kluczowego aspektu egzystencji, działań artystycznych i doświadczeń metafizycznych. Szczególne miejsce w notatkach Czapskiego zajmuje somatyczne ujęcie pracy intelektu i woli. „Praktykowanie uważności” łączy kilka sfer aktywności: intelektualną, duchową, emocjonalną i cielesną. W artykule pragmatyczny aspekt uważności zostaje wyeksponowany przede wszystkim przez umieszczenie go w kręgu problematyki estetyki tworzenia. Zobaczenie uważności w kontekście tradycji „ćwiczeń duchowych” wiedzie ku formule „kultury jako reguły zakonnej” (Ludwik Wittgenstein). Źródłem inspiracji dla współczesnej reinterpretacji idei formowania (Bildung) czy antycznej „troski o siebie” jest publikacja Petera Sloterdijka Musisz życie swe odmienić. O antropotechnice. Wykorzystany w niej Rilkeański topos przemiany jest kluczem do koncepcji człowieka i artysty, jaki możemy wyczytać z całego dziedzictwa Józefa Czapskiego.