Plik uzupełniono 27.09.2023

W artykule zaprezentowano kolekcję pięściaków zebranych z powierzchni stanowiska Faysaliyya w południowo-zachodniej Jordanii. Od 2017 roku stanowisko jest badane przez polską ekspedycję z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie w ramach realizacji projektu badawczego HLC Project. W trakcie prac badawczych (wykopaliskowych i powierzchniowych) w 2017 roku odkryto bardzo liczne materiały krzemienne o różnej chronologii począwszy od dolnego paleolitu aż po neolit/epokę brązu. Wśród zabytków o najstarszej chronologii na szczególną uwagę zasługuję powierzchniowy zbiór 23 pięściaków aszelskich. Zostały one zebrane we wschodniej części stanowiska, jednak nie tworzyły żadnej koncentracji i najprawdopodobniej ich obecność na powierzchni gruntu była wynikiem intensywnych procesów fluwialnych. Pięściaki przedstawione w niniejszym artykule zostały sklasyfikowane według zasad typologii F. Bordesa. W omawianym zbiorze najliczniejsze są pięściaki migdałowate (9 okazów). Wśród pozostałych wyróżniono: 4 podsercowate, 3 dyskoidalne, 2 sercowate, 2 podtrójkątne i 1 ficron mikocki. W dwóch przypadkach jednoznaczne zaklasyfikowanie zabytków było niemożliwe. Wszystkie analizowane pięściaki zostały wykonane z lokalnego, brązowo-beżowego krzemienia o stosunkowo dobrej jakości. Ich charakterystyczną cechą jest stan zachowania – patyna i zwietrzenie typowe dla zabytków krzemiennych, poddanych długotrwałemu oddziaływaniu suchego środowiska pustynnego. Ponadto noszą one widoczne ślady transportu wodnego. Poza jednym zabytkiem o cechach „prymitywnych”, wszystkie cechują się starannymi odbiciami bifacjalnymi. Z powodu licznych podepozycyjnych uszkodzeń rekonstrukcja poszczególnych faz formowania pięściaków jest trudna. Widoczne na zabytkach odbicia bifacjalnie mogą być przypisane do dwóch pierwszych z nich, natomiast ostatnia związana z ostatecznym formowaniem krawędzi najprawdopodobniej jest niewidoczna z powodu licznych obtłuczeń. Pomimo, że zaprezentowana kolekcja pięściaków ze stanowiska Faysaliyya z pewnością nie jest inwentarzem homogenicznym i najprawdopodobniej zostały one przetransportowane z pierwotnego miejsca zlegania przez procesy fluwialne, ich analiza dostarczyła kilku interesujących obserwacji. Wszystkie zostały wykonane z tego samego surowca kamiennego i odznaczają się podobnym stanem zachowania. Na podstawie ich cech morfologicznych można dość ogólnie datować je na środową lub późną fazę rozwoju kultury aszelskiej. Za późnoaszelską chronologią omawianej kolekcji przemawia wykonanie wszystkich zabytków z krzemienia oraz brak rozłupców i wczesnych typów pięściaków. Należy również wspomnieć, że zaprezentowana kolekcja jest podobna do innych późnoaszelskich inwentarzy z pięściakami z terenu południowo-zachodniej Jordanii (Fjaje, Wadi Faynan, Wadi Qalkha), a także południowego Izraela (Nahal Zihor).

This paper presents the inventory of 23 Lower Paleolithic handaxes surface collected at the Faysaliyya archaeological site in 2017. The purpose of the paper is to inform about a new collection of handaxes found in the highland region of southern Jordan, provide its detailed description, and draw some preliminary conclusions which may be useful for further studies on numerous lithics materials from Faysaliyya. The site is located in southwestern Jordan, in the northern part of the geographical and historical region of Edom, the Edom Highland. It was discovered during rescue surveys in 2016 and has been exacavated since 2017 by a Polish team from the Institute of Archaeology of the Jagiellonian University within the framework of the HLC Project. The presented handaxes were made of relatively high quality local flints. They all are characterized by a state of preservation typical for lithic artefacts obtained from a desert environment (patina, weathering). Moreover, most of them bear traces of abrasion and damages, which suggests that they could have been brought to Faysaliyya by fluvial transportation. The handaxes have been classified according to F. Bordes’ typology. They mostly include amygdaloids and sub-cordiforms but several coridiforms, discoidals, sub-triangulars, and a single Miqocian ficron have been distinguished as well. Two artefacts have been classified as miscellaneous forms. In a very few cases, traces of reutilization as flake cores, or some kinds of modification/rejuvenation are visible on the handaxes. Due to their finding context, the group of handaxes presented in this paper cannot be considered as a homogenous assemblage and may consist of artefacts of various chronology. Generally, the analysed handaxes reveal features which are typical of the Late Acheulean, but it cannot be excluded that some of them may be dated to the Middle Acheulean (alternatively Large Flake Acheulean). Thus, the presented inventory seems to be similar to others surface collections of handaxes from southwestern Jordan, such as Fjaje, Wadi Faynan or Wadi Qalkha.