Wypowiedzi artystyczne więźniów na temat wolności : projekt "Labirynt wolności" i jego możliwe zastosowania

Specyfika społeczności więziennej sprawia, że nieskrępowane ujawnianie swoich postaw, przekonań lub uczuć jest ryzykowne. W tej specyficznej sytuacji psychologicznej, której istotnymi składowymi są przemoc, nuda i poczucie osamotnienia, osadzeni przejawiają różne wzorce przystosowania. Dla niektórych z nich zaangażowanie się w działalność artystyczną może być nie tylko sposobem na konstruktywne spędzanie czasu, ale także bodźcem do pozytywnych zmian po wyjściu na wolność. Celem artykułu jest dokonanie charakterystyki projektu "Labirynt wolności", zrealizowanego w 2012 roku w Zakładzie Karnym w Nowym Wiśniczu, ze szczególnym uwzględnieniem wypowiedzi osadzonych na temat wolności. Podsumowaniem opracowania są wnioski dotyczące możliwości diagnostycznego i terapeutycznego wykorzystania artystycznych wypowiedzi osób pozbawionych wolności. Autorzy są przekonani, że opisany projekt, poprzez stwarzanie więźniom możliwości nawiązania dialogu z osobami "z zewnątrz" i kontaktu ze środkami ekspresji, które oferuje sztuka, ma wymiar terapeutyczny. Może przyczynić się do zredukowania stresu izolacji, podnieść samoocenę i zmniejszyć poczucie alienacji. Jest szansą rozwijania świadomości, a więc zrobienia istotnego kroku na drodze ku osobistej wolności.

It is characteristic for the male prison community that showing one’s attitudes, beliefs and feelings is quite risky. In such an oppressive environment the inmates exhibit various strategies of adjustment. In some cases getting involved in artistic activities is not only a way of spending the time of isolation constructively, but it may also become a stimulus for some positive changes after the inmate’s release. The aim of this article is to describe the “Labyrinth of Freedom” project conducted at the penitentiary in Nowy Wisnicz, near Krakow, Poland, in 2012 and to discuss the inmate's comments on freedom, the theme of the artistic project. Some possible benefits of the inmates’ artistic activity are also identified. The analyzed data consists of a se-lected set of inmates’ works, which share the common theme of freedom. The authors are convinced that the project had a therapeutic value because it created a chance for the inmates to express themselves through art and to reach the “outside” audience. Moreover, within the framework of the project, the inmates’ works were given the same status as the works of professional artists, which should have had a positive impact on the inmates’ self-esteem. Their artistic expression increased their sense of importance in the prison community, by reducing their feeling of isolation and dehumanization. The project was then an opportunity to develop the inmates’ awareness, and so to help them take a big step on the path to personal development and freedom.