Measures to protect debtor's spouse against enforcement

Zawarcie związku małżeńskiego nie ogranicza małżonków w ich zdolności do zaciągania zobowiązań dotyczących tej masy majątkowej, która należy wyłącznie do każdego z nich (majątek osobisty). Dokonanie przez małżonków czynności prawnych dotyczących majątku należącego do nich obojga (majątek wspólny), wymaga zgody drugiego małżonka, z zagrożeniem sankcją nieważności czynności, która nie zostanie potwierdzona. Zgodnie z zasadami przyjętymi w przepisach ustawy kodeks rodzinny i opiekuńczy, w brzmieniu obowiązującym od 20 stycznia 2005 r., zaspokojenie z majątku wspólnego zobowiązania zaciągniętego przez jednego z małżonków jest możliwe wtedy, gdy drugi z małżonków wyraził zgodę na jego zaciągnięcie albo gdy ma ono związek z prowadzeniem wspólnego przedsiębiorstwa. Postępowanie egzekucyjne prowadzone jest w celu spowodowania wykonania obowiązku ciążącego na dłużniku środkami przymusu państwowego określonymi w ustawie procesowej. Przepisy o tym postępowaniu tworzą warunki dla zrealizowania określnych wyżej zasad odpowiedzialności majątkiem wspólnym małżonków za zobowiązania zaciągnięte przez nich wspólnie lub tylko przez jednego z nich. Dłużnikiem w postępowaniu egzekucyjnym jest osoba, która zgodnie z brzmieniem dokumentu stanowiącego podstawę egzekucji zobowiązana jest spełnić na rzecz wierzyciela określone świadczenie, i przeciwko której postępowanie to zostało wszczęte. Dokumentem tym jest zwykle orzeczenie sądowe, rozstrzygające spór między wierzycielem i dłużnikiem o konkretną wierzytelność. Jeśli z orzeczenia nie wynika nic innego, stanowi ono podstawę prowadzenia egzekucji o całe stwierdzone nim świadczenie i ze wszystkich składników majątku dłużnika. Skierowanie egzekucji zobowiązania do majątku wspólnego małżonków jest jednak możliwe wtedy, gdy oboje małżonkowie zostali wymienieni w orzeczeniu sądowym jako dłużnicy odpowiadający za to zobowiązanie bez żadnych ograniczeń, albo wtedy, gdy jeden z małżonków został w orzeczeniu wskazany jako odpowiadający za zobowiązanie z ograniczeniem do majątku wspólnego. Wierzyciel jednego z małżonków, który nie prowadził procesu przeciwko obojgu małżonkom lecz uzyskał orzeczenie zasądzające świadczenie tylko od swojego dłużnika, może następnie w postępowaniu sądowym uzyskać orzeczenie sądowe zezwalające na zaspokojenie zobowiązania z majątku wspólnego małżonków, w postępowaniu egzekucyjnym, które będzie prowadzone przeciwko nim obojgu. Przed wydaniem tego orzeczenia sąd bada tylko, czy małżonek dłużnika zgodził się na zaciągnięcie zobowiązania albo czy ma ono związek z prowadzeniem przedsiębiorstwa oraz czy dłużnik nadal pozostaje w związku małżeńskim. Małżonek dłużnika, który zaciągnął zobowiązanie, odpowiadający za zaspokojenie tego zobowiązania z majątku wspólnego, w postępowaniu egzekucyjnym prowadzonym także przeciwko niemu może korzystać z takich środków obrony, jak jego małżonek będący dłużnikiem tego zobowiązania. Małżonek dłużnika, przeciwko któremu nie toczyło się wcześniejsze postepowanie sądowe zmierzające do zasądzenia egzekwowanego świadczenia lecz jedynie uproszczone postępowanie sądowe, w którym sąd zezwolił na egzekucję zobowiązania z majątku wspólnego, w procesie sądowym będącym formą obrony przed egzekucją może powoływać się na wszelkie okoliczności, które wskazują na to, że egzekwowany obowiązek nie istnieje. W postępowaniu sądowym może zatem powoływać się na to, że egzekwowane zobowiązanie nie powstało, że zaistniało zdarzenie wskutek którego zobowiązanie to wygasło lub nie może być egzekwowane. W drodze postępowania sądowego małżonek dłużnika odpowiadający za zobowiązanie tylko z majątku wspólnego, może domagać się też zwolnienia do egzekucji takich rzeczy lub praw, które są składnikami jego majątku osobistego.

Contracting marriage does not limit spouses in their capacity to contract obligations as regards the proportions of estate which belong to each of them individually (personal property). For spouses to perform acts in law as regards the estate which belongs to both of them (i.e. their joint property) requires the consent of the other spouse, under pain of invalidity of any act which is not authorised. According to the principles contained in the provisions of the Family and Guardianship Code in the wording effective as of 20 January 2005, satisfaction of an obligation contracted by one of the spouses out of their joint property shall be possible where the other spouse has expressed his/her consent to contract such an obligation or where the obligation is connected with the spouses' joint enterprise. Enforcement proceedings are carried out in order to enforce execution of the obligation which is incumbent on the debtor with statutory coercive measures referred to in the Procedural Law. The provisions concerned define the framework for observing the aforesaid principles as regards the spouses' responsibility to satisfy their joint or individual obligations with their joint property. In enforcement proceedings debtor is the person who, subject to the wording of the document which forms the basis of enforcement, is obliged to fulfil a certain material performance for the benefit of the creditor, and against whom such proceedings have been initiated. The document concerned usually involves a court order resolving a dispute between creditor and debtor as regards specific claim. Unless such an order states otherwise, it forms the basis for enforcement of the whole performance defined therein out of the debtor's total estate. However, enforcement of an obligation out of the spouses' joint property is possible, where both spouses have been named in the court order as debtors who are liable for performing the obligation concerned without limitation, or where the court order indicates one of the spouses as responsible for satisfying the obligation subject to its limitation to the spouses' joint property. The creditor of one of the spouses, who has not initiated court proceedings against both spouses and who has obtained a court order which orders material performance from the one debtor only, may then apply for a court order to have the obligation satisfied out of the spouses' joint property in enforcement proceedings which are initiated against both spouses. Before such an order is issued, the court considers only whether the debtor's spouse has expressed his/her consent for contracting the obligation concerned or whether the obligation is connected with the spouses' joint enterprise, and whether the debtor is still married. The debtor's spouse who is responsible for satisfying an obligation out of the spouses' joint property, may in enforcement proceedings which are conducted against him/her as well use the same protective measures as his/her spouse who is the debtor in the obligation concerned. The spouse of a debtor against whom no former court proceedings have been carried out to adjudicate the performance concerned, and who has only been subject to simplified court proceedings in which the court ordered enforcement out of the spouses' joint property, may – in court proceedings which are a form of defence against enforcement - invoke any circumstances indicative of non-existence of the obligation concerned. Hence, he/she may claim that the obligation concerned has not emerged, that there has been an occurrence which resulted in extinction of the obligation or that the obligation cannot be enforced. In court proceedings, the debtor's spouse who is responsible for the obligation concerned only out of the spouses' joint property, may also claim that such objects or rights which are items of his/her personal property are exempted from enforcement.