"Pan Tadeusz", czyli przekład nieprzekładalnego: analiza angielskich tłumaczeń

Przekład Mickiewiczowskiego eposu narodowego na jakikolwiek język wydaje się być z definicji skazany na klęskę. Nie dość, że tekst uważany za kwintesencję polskości stawia opór tłumaczeniu ze względu na silnie nacechowaną kulturowo treść, to jeszcze jego wierszowana forma i objętość stanowią dodatkową trudną do pokonania barierę. Dlaczego zatem aż siedmiu tłumaczy podjęło się przełożenia "Pana Tadeusza" na język angielski? Dla kogo tłumaczyli i jak docelowy odbiorca definiował ich strategie? Czy decydowali się na prozę czy poezję, czy przyjmowali polską czy angielską tradycję wersyfikacyjną? Jak takie wybory sprawdziły się w angielskich wersjach eposu – i czy ktokolwiek je czyta?…Niniejsza praca stanowi próbę odpowiedzi na powyższe pytania. Autorka przedstawia siedem opublikowanych przekładów "Pana Tadeusza": od najwcześniejszego tłumaczenia autorstwa Maude A. Biggs (1885), poprzez teksty George’a R. Noyesa (1917), Watsona Kirkconnella (1962), Kennetha R. MacKenziego (1964), Marcela Weylanda (2004) i Leonarda Kressa (2006), aż do najbardziej współczesnego przekładu Christophera A. Zakrzewskiego (2010). Krótka prezentacja postaci każdego z tłumaczy oraz powodów, jakie kierowały nim przy podjęciu decyzji o podjęciu się przekładu prowadzi do analizy poszczególnych strategii translatorskich oraz próby ich oceny. W ujęciu ogólnym omawiane są forma i styl tekstów, a w ujęciu szczegółowym – przekaz elementów kulturowych zakodowanych w oryginale. Tradycyjną analizę tekstu uzupełniają badania statystyczne i stylometryczne. Takie podejście ma na celu zastosowanie założeń modelu integracyjnego analizy przekładu zaproponowanego przez Mary Snell-Hornby. Analiza przedstawiona w niniejszej pracy potwierdza tezę, że każdy z tłumaczy wybierał strategie przekładoznawcze zależnie od swoich celów i docelowego czytelnika, a sukces lub porażkę tych strategii należy oceniać w kontekście realizacji tych właśnie zamierzeń.

Any attempt to translate Mickiewicz’s epic poem into a foreign language may seem destined to failure almost by definition. The quintessentially Polish text defies translation both by its content (the cultural load) and by its form (the versification and the sheer number of lines). Why then as many as seven translators decided to render "Pan Tadeusz" in English? For whom did they translate and how did their target reader define their strategies? Did they opt for prose or poetry, did they prefer Polish or English versification tradition? How do their choices work in the English versions of the epic poem – and does anyone read them at all?…The thesis attempts to answer these questions. The author presents the seven published translations of "Pan Tadeusz": starting from the earliest translation by Maude A. Biggs (1885), through the texts by George R. Noyes (1917), Watson Kirkconnell (1962), Kenneth R. MacKenzie (1964), Marcel Weyland (2004), and Leonard Kress (2006), up to the most recent translation by Christopher A. Zakrzewski (2010). A brief presentation of each of the translators, together with their reasons for translation, leads to an analysis of the particular strategies and an attempt at their evaluation.A general examination presents the form and style of the texts, and a more detailed one – the transmission of cultural elements encoded in the original. Traditional text analysis is complemented by statistical and stylometric research. This approach aims at applying the integrative model of translation analysis suggested by Mary Snell-Hornby. The overall analysis confirms the initial claim that each translator adjusted his or her translatorial strategies to his or her aims and target reader, and the success or failure of these strategies should be decided in relation to the fulfilment of the goals set at the very beginning.