Kino japońskie od lat 1930. do 1950.: pomiędzy tradycją a nowoczesnością.

Tematem pracy jest analiza relacji tradycji i nowoczesności w kinematografii japońskiej w przedziale lat 1930. - 1950. XX wieku. Powyższy przedział czasowy jest kluczowy ze względu na trzy bardzo ważne okresy historyczne Japonii: czasy w których zmagająca się z Zachodnim Imperializmem Japonia sama zaczęła odznaczać się imperialistycznymi aspiracjami, okres wojenny, a także powojenny. W tych czasach mieszkańcy musieli zmierzyć się ze wcześniej nieznanymi problemami, jakie były charakterystyczne dla nowych realiów, w których musieli nauczyć się funkcjonować i żyć. Okres ten w dużej mierze wpłynął na ogólny charakter Japonii oraz ukształtował kierunek jej rozwoju w obrębie różnych sektorów: polityki, ekonomi, gospodarki oraz kultury, a ich wpływ jest zauważalny po dziś dzień. Kinematografia natomiast jest wypadkową każdego z powyższych sektorów, poprzez jej obserwację można dostrzec zmiany zachodzące w kraju. Praca ma na celu przedstawienie głębokiej analizy kina japońskiego w wybranym przedziale czasowym oraz jej wpływu na ówczesne realia, które ukształtowały w dużej mierze dzisiejszą Japonię. Praca traktuje o pozycji kinematografii przy uwzględnieniu jej stosunku wobec tradycji oraz modernizacji. Wzajemna relacja tych dwóch przeciwności szczególnie wpłynęła na sposób myślenia kolejnych pokoleń zamieszkujących ten kraj azjatycki. Można przede wszystkim wyodrębnić postępujące zjawisko kryzysu tradycyjnych azjatyckich wartości w obrębie Japońskiego społeczeństwa, a także postępującą cenzurę wprowadzoną przez władze japońskie. Wraz z postępem modernizacji, elity polityczne tego kraju zaczęły tłumaczyć się destruktywnym wpływem obcego i odmiennego Zachodu, aby utrzymać kontrolę nad społeczeństwem, które powoli stawało się coraz bardziej podatne na wpływ krajów europejskich, jak i USA. Coraz większy dostęp do źródeł zachodniej kultury, szczególnie za pomocą filmów wywołał niezwykłą konsternację rządu, który przez wieki zajmował się nadzorowaniem i administracją państwa o wyjątkowo hermetycznym charakterze. Co więcej, poprzez analizę spuścizny, jaką zostawili po sobie twórcy japońscy w XX wieku, kinematografia zaczęła przekształcać się z zachodniej nowości, aby stać się jednym z najważniejszych elementów kultury narodowej, jak i powszechnie respektowanym elementem kultury światowej w środowisku międzynarodowym. Ponadto, ze względu na rozwój japońskiego kina w XX wieku można zaobserwować narodziny poważnego konfliktu ideologicznego wewnątrz tego państwa. Związane jest z nim przede wszystkim współistnienie wymienionych powyżej dwóch przeciwnych sobie koncepcji: tradycji oraz modernizacji, których relacja zaczęła być częstym tematem filmów tworzonych w okresie lat 30-50-tych. Wyżej wspomniany konflikt stanowi także główny obszar badawczy i wyznacza również treść problemu badawczego: czy japońska kinematografia powinna być traktowana jako efekt oraz element modernizacji, czy jako odpowiedź na ten proces oraz jego obcy charakter. Z jednej strony, to właśnie w trakcie tego procesu zaczęto tworzyć filmy, których wymiar kształtował się wraz ze zmianami, które były wdrażane stopniowo w kraju. Z drugiej jednak strony, można zauważyć, szczególnie w latach 30-tych, absolutną krytykę procesu modernizacji ze strony władz, a także filmów promujących zachodnie postawy. Właśnie dlatego reżyserzy w tym okresie często zajmowali się ukazywaniem w filmach swojej wizji, a także swoich przemyśleń wobec postępującego zjawiska modernizacji. Ze względu na spuściznę pozostawioną po sobie, jak i również wkład w ukształtowanie kinematografii oraz kolejnych pokoleń japońskich twórców filmowych, zanalizowany zostanie przede wszystkim dorobek dwóch reżyserów: Kenji'ego Mizoguchi oraz Yasujiro Ozu.

The following thesis is concentrated on the analysis of the relation of the tradition and modernity presented within the Japanese cinema in the period from 1930s to 1950s. In terms of understanding the Japanese cinema within those two aspects, i.e. modernity and tradition, this work is mostly focused on the film craft introduced andtransformed at its very beginnings and it concentrates on such personages as Kenji Mizoguchi, Yasujirō Ozu and Akira Kurosawa whose impact shaped up the character of cinema of this country. However, this paper examines the immense significance of the cinema of this island country by evaluating its backgrounds where the period from the 1930s to the 1950s is of crucial importance for the whole film industry to the extent that its impact is easily visible nowadays. Those three decades illustrate a special relevance because of their cultural, historicaland political significance for Japan. Within those 30 years Japan struggled with Western imperialist ambitions, likewise tried to become an imperial country which resulted in the surrender of Japan followed by the American occupation of this land. This historical situation proves that this particular nation had to deal with a wide range of issues related to the wartime and postwar reality typical of this country. Nevertheless, due to the complexity and importance of Japanese history, some events that took place before the chosen three decades, are discussed in this thesis as well. Due to the complexity of the notion, this paper focuses mostly on selected aspects such as Japanese government censorship and American occupation censorship that are deeply related to the subject.In the 20th century, the cinema in Japan went through the process of transformation from a western new oddity to one of the most important components of Japanese culture. Likewise, Japanese cinema was perceived as a main indicator of disclosing the character of modernization that took place within this country. Certain filmmakers often demonstrated the complexity of modernity and its impact on the society as well as they juxtaposed contrary aspects of consequent changes. Hence, a serious ideological struggle started within two contradictory concepts: tradition and modernity due to the development of the 20th century film industry. This struggle as well as the place of the Japanese cinema are main research areas of this study. The research question is phrasedas follows: Should the Japanese cinema be treated as an effect and element of modernity, as a tool of political propaganda, or as a method of preserving tradition and cultural heritage of this country?