Atmospheric precipitation in 2012 in the upper Vistula basin in relation to atmospheric circulation

W pracy scharakteryzowano sumy opadów w dorzeczu górnej Wisły w 2012 r. w miesiącach, porach roku i roku na 11 stacjach meteorologicznych – w Bielsku-Białej, Katowicach, Krakowie, na Kasprowym Wierchu, w Kielcach, Nowym Sączu, Tarnowie, Sandomierzu, Rzeszowie i Lesku. Opady w 2012 r. zbadano w odniesieniu do miesięcznych sum opadów z okresu 1961-2012 oraz sum dobowych z lat 2000-2012. Wykazano, że rok 2012 był rokiem suchym na 7 stacjach, bardzo suchym na 1, a roczna suma opadów mieściła się w zakresie normy na 3 stacjach. Za ujemną anomalię opadową odpowiadały niedobory opadów lata oraz wiosny, a w pozostałych porach roku dominowały opady w granicach normy. W przebiegu rocznym wyraźne ujemne anomalie cechowały maj, lipiec, sierpień i listopad, a dodatnie anomalie wystąpiły głównie w styczniu i październiku. Rozpatrzenie dobowych sum opadów w okresie 2000-2012 pozwoliło stwierdzić, że liczba dni z opadem (≥0,1 mm) w 2012 r. na analizowanych stacjach nie różniła się znacząco od średniej z wielolecia. Kluczowe znaczenie dla stwierdzonych niedoborów opadów miała wielkość opadów; dni z opadem ≥10 mm i ≥30 mm w 2012 r. było zdecydowanie mniej niż średnio w wieloleciu 2000-2012. Najdłuższe ciągi bezopadowe w 2012 r. trwały 19 dni w Sandomierzu i 18 w Kielcach i występowały na przełomie stycznia i lutego. Posuchy atmosferyczne zdarzyły się od dwóch (Kasprowy Wierch) do dziewięciu razy (Sandomierz) w 2012 r., przede wszystkim w pierwszym półroczu, a w marcu wystąpiły jednocześnie na wszystkich analizowanych stacjach. W pracy rozpatrzono również uwarunkowania cyrkulacyjne opadów w 2012 r. na przykładzie Krakowa. W 2012 r., podobnie jak w wieloleciu 2000-2012, przeważały typy antycyklonalne (53,3%) nad cyklonalnymi (45,6%), co wskazuje, że nie każdy suchy rok jest skutkiem wzmożonej częstości ośrodków antycyklonalnych. Dni bez opadów w 75% przypadków w roku występowały z typem antycyklonalnym, najczęściej w styczniu i marcu. Najwyższe prawdopodobieństwo warunkowe (>80%) dni bezopadowych było w sytuacjach Ca, SWa, Ka i Na. Dni z opadem występowały w 2012 r. głównie podczas typów cyklonalnych (69%), najczęściej przy typach Bc, Wc, NWc i dały 87% sumy rocznej opadu. W 2012 r. nie wystąpiło zagrożenie suszą rolniczą, a hydrologicznymi konsekwencjami suszy atmosferycznej były obniżenie stanów wód powierzchniowych oraz ograniczenie zasobów wód podziemnych. Wykazano, że niedobory opadów zaznaczyły się wyraźniej w zachodniej części dorzecza z dużym nasileniem w obszarze górskim.

The paper characterizes precipitation in 2012 in the upper Vistula basin based on data collected from eleven stations, including: Bielsko-Biała, Katowice, Kraków, Kasprowy Wierch, Kielce, Nowy Sącz, Tarnów, Sandomierz, Rzeszów and Lesko. Precipitation in 2012 is presented in the wider background of the period 1961-2012 (monthly data) and 2000-2012 (daily data). According to applied criterion the 2012 was dry at 7 stations, very dry at 1 station and normal at 3 stations. During spring and summer negative anomalies of precipitation were recorded. The highest values of negative anomalies were in May, July, August and November while positive anomalies were mainly in January and October. Key role for negative anomaly in total precipitation had amount of precipitation. The study demonstrates that the number of days with precipitation ≥10 mm and ≥30 mm was much lower than average of the period 2000-2012. The longest dry sequences in 2012 lasted 19 days in Sandomierz and 18 days in Kielce in January and February. Atmospheric dry spells occurred from two times in Kasprowy Wierch to nine times in Sandomierz, especially in first half of 2012, mostly in March. According to the calendar of T. Niedźwiedź in the upper Vistula basin 53,5% days in 2012 were connected with anticyclonic situations and 45,6% with cyclonic situations, almost the same as in the period 2000-2012. Similar frequency of synoptic situations points out that dry year does not have to be connected with increase in occurrence of anticyclonic types. About 75% days without precipitation in Kraków in 2012 was connected with anticyclonic situations, mostly in January and March. The highest conditional probability of days without precipitation was linked with situations: Ca (central anticyclonic), SWa (anticyclonic from SW), Ka (anticyclonic wedge) and Na (anticyclonic from N). Days with precipitation in Kraków in 2012 occurred mostly during cyclonic types (69%) and gave 87% of annual precipitation.In the upper Vistula basin in 2012 atmospheric drought occurred but there was not agricultural drought. Consequences of dry year were decline of surface water level and reduction of groundwater resources. The study also shows greater intensity of dry period in 2012 in the western part of the upper Vistula basin, especially in the mountain area.