Pamięć o Szoa w wybranych wierszach Paula Celana

Remembrance of the Shoah in selected poems of Paul Celan

Niniejsza praca skupia się na analizie poezji Paula Celana ze szczególnym uwzględnieniem wierszy tematyzujących Zagładę Żydów w czasie drugiej wojny światowej. Ukazuje Holokaustw twórczości poety w dwóch perspektywach: zbiorczej - jako upamiętnienie tragicznego losu wszystkich Ofiar, oraz osobistej – przepracowanie straty po śmierci matki. Pierwsza z nich zobrazowana została poprzez użycie motywów biblijnych, mistycznych oraz mitologii hebrajskiej. Poeta udziela Zamordowanym głosu, oskarżając Boga o bierność, a nawet przyzwolenie na Zagładę. Druga, osobista perspektywa to przedstawienie okrucieństwa wojny na przykładzie relacji matka-syn. Mówiące w wierszach dziecko opłakuje ukochanego rodzica, który stracił życie w obozie pracy na Ukrainie.Tym trudniej poecie było o powyższych pisać, gdyż język niemiecki, którym posługiwał się tworząc lirykę, z języka matki stał się językiem oprawców. Za jego pomocą starał się wyrazić okrucieństwa, których, jak uważał Theodor W. Adorno, język i poezja wyrazić nie mogą, gdyż prowadzą do ich estetyzacji.Praca składa się z wstępu, podzielonej na cztery podrozdziały części teoretycznej, pięciu rozdziałów analitycznych, z których każdy poświęcony jest analizie jednego, głównego, wiersza, z uwzględnieniem wierszy zawierających podobne motywy lub wątki, oraz zakończenia, w którym zawarte zostały wnioski. W części teoretycznej nie sposób było nie umieścić informacji o życiu Paula Celana, gdyż elementy biograficzne są niezbędne dla zrozumienia i interpretacji twórczości tego poety. Celem pracy jest ukazanie na przykładzie każdego z wierszy potworności Zagłady, z objaśnieniem użytej przez poetę symboliki i możliwymi drogami interpretacji oraz ukazanie jego poezji jako sposobu komemoracji Zamordowanych.

The objective of this work is to analyze Paul Celan's poetry, in particular his poems about genocide of Jews during the Second World War. The poet's work depicts the Holocaust from two perspectives: the collective one - as commemoration of the Victims' tragic fate, and the personal one - as dealing with trauma after the loss of mother. The first one was portrayed using biblical and mystical motifs and Hebrew mythology. The poet lets the Murdered speak, accuses God of passivity and even consent for the Shoah. The other, personal one shows the atrocities of the war on the example of a relation between a mother and a son. The son that speaks in poems grieves for his mother who lost her life in a camp in the Ukraine. It was even more difficult for Celan to write about these events, because German, in which he created his poetry, the language of his own mother, became the language of the Murderer. Using this particular language, he tried to express the monstrosities, which, according to Theodor W. Adorno, are impossible to be expressed through language and poetry because they could be aestheticized. The work consists of an introduction, a theoretical part divided into four subchapters, and five analytical chapters, each of them focusing on analysis of one main poem and poems consisting of similar motifs. At the end of the work there are conclusions. It was necessary to include some elements of Paul Celan's biography in the theoretical chapter to properly understand and interpret his poetry.The work aims to depict the horrors of the Shoah in selected poems of Paul Celan with explanations of used imagery and suggestions for their interpretation, and to show his poetry as a way of commemoration of the Murdered.

Die vorliegende Arbeit konzentriert sich auf der Analyse der Dichtung Paul Celans mit besonderer Rücksicht auf die Judenvernichtung während des zweiten Weltkrieges. Sie schildert den Holocaust aus zwei Perspektiven: aus der kollektiven Perspektive - als die Erinnerung an das tragische Schicksal aller Opfer und aus der persönlichen Perspektive - als die Aufarbeitung des Traumas nach dem Verlust der Mutter. Die Erste wurde mithilfe der biblischen und mystischen Motive sowie der hebräischen Mythologie dargestellt. Der Dichter erteilt den Ermordeten das Wort, wirft Gott die Passivität und die Zustimmung zu der Shoa vor. Aus der persönlichen Perspektive wurden die Grausamkeiten des Krieges am Beispiel der Beziehung zwischen Mutter und Sohn geschildert. Das im Gedicht sprechende Kind beweint die geliebte Mutter, die ihr Leben in einem Lager in der Ukraine verloren hat. Darüber zu schreiben, fiel dem Dichter besonders schwer, weil die deutsche Sprache, auf der er seine Gedichte verfasste, aus der Sprache der Mutter zur Mördersprache wurde. Er unternahm den Versuch aller Gräueltaten Ausdruck zu geben, die aber laut Theodor W. Adorno mithilfe der Sprache und der Poesie nicht auszudrücken sind, weil sie auf diese Weise ästhetisiert werden können. Die Arbeit besteht aus der Einleitung, dem in vier Unterkapitel aufgeteilten theoretischen Teil und fünf analytischen Kapiteln, aus denen jeder einem Hauptgedicht und den anderen, ähnliche Motive beinhaltenden Gedichten gewidmet wurde. Am Ende gibt es die Schlussfolgerungen. In dem theoretischen Teil mussten einige Elemente aus der Biografie Paul Celans erwähnt werden, weil sie unerlässlich für das richtige Verstehen und die Interpretation von Celans Werken sind. Das Ziel dieser Arbeit ist es, das Grauen von der Shoa in den ausgewählten Gedichten mit der Erläuterung der verwendeten Symbolik und den Interpretationsvorschlägen darzustellen, sowie seine Dichtung als Mittel der Verewigung der Ermordeten zu zeigen.