Does law need a hero? : reinterpretation of the judge-Hercules in the light of ancient thought

Bibliogr. s. 34-35. Streszcz. ang. s. 36

W swoim dziele Imperium prawa Ronald Dworkin zawarł słynne porównanie, że sędzia winien być niczym mityczny Herkules. We współczesnej interpretacji najczęściej podążamy szlakiem wytyczonym przez Rawlsa i Habermasa, rozumiejąc sędziego-Herkulesa jako postać dokonującą heroicznego wysiłku, by odkryć jedyne, słuszne, prawdziwe rozwiązanie sprawy. Rozważania te jednak nader często pomijają aspekt niezwykle istotny, a mianowicie próbę zrozumienia oraz interpretacji samej postaci Herkulesa, a szerzej – herosów. Niniejszy artykuł ma na celu reinterpretację postaci herosa – a tym samym i sędziego – poprzez powrót do antycznego wzorca. Dzięki sięgnięciu do korzeni i recepcji antycznego sposobu rozumienia bohatera można bowiem dokładniej pojąć współczesne spory, zwłaszcza dotyczące aktywizmu sędziowskiego, oraz rozbieżność ocen, a także podjąć próbę wypracowania nowego modelu sędziego, niebędącego ani herosem, ani „ustami ustawy”. W ramach tekstu analizie poddano zarówno antyczny koncept herosa, jak i samą postać Herkulesa jako ucieleśnienie pewnego archetypicznego wzoru. Na tej podstawie analizowane są również posiadane i pożądane kompetencje zarówno herosa, jak i prawnika. Prowadzi to do wysnucia odmiennej interpretacji sędziego-bohatera. Heros, podobnie jak sędzia, nie ma pozostawać poza czy też ponad wspólnotą, lecz w jej ramach. W relacyjnym charakterze wyrokowania, związanego bezpośrednio z koncepcją prudencji, myślenia praktycznego, sędzia bowiem wydaje wyrok, ale tenże wyrok poddawany jest ocenie, podobnie jak i działania herosa spotykają się z oceną społeczności, co równocześnie świadczy o jego niezwykłej roli w procesie rozwoju, w tym i stanowienia oraz interpretowania prawa. Tym samym współczesny sędzia-Herkules powinien być nie superprawnikiem, nieosiągalnym ideałem, który traci kontakt z resztą społeczeństwa, lecz herosem w greckim tego słowa rozumieniu, realnym wzorcem, mającym zupełnie ludzkie doświadczenia, wiedzę i umiejętność wnioskowania, uczącym współobywateli myśleć i podejmować decyzje z uwzględnieniem potrzeb wspólnoty.

In his work “Law’s Empire”, Ronald Dworkin made the famous comparison that the judge should be like the mythical Hercules. In the modern interpretation, we most often follow the path mapped out by Rawls and Habermas, understanding the judge-Hercules as someone undertaking a heroic effort to discover the only right and true solution to the case. These considerations, however, very often overlook an extremely important aspect. Namely, the attempt to understand and interpret the figure of Hercules, and more broadly – heroes. This article aims at reinterpreting the character of the hero – and thus the judge – by returning to the ancient pattern. By returning to the roots and the ancient way of understanding the hero, it is also possible to better understand contemporary disputes, especially those related to judicial activism and differences in its assessment, as well as to develop a new model of a judge who is neither a hero nor the “mouth of the law”.
Within the text, both, the ancient concept of the hero and the figure of Hercules, as the embodiment of a certain archetypal pattern, are analysed. On this basis, the possessed and desired competences of both the hero and the lawyer are also examined. This leads to a different interpretation of the judge-hero. The hero, like the judge, is not to remain outside or above the community but within it. In the relational nature of a judgment, directly related to the concept of prudence and practical thinking, the judge issues a judgment but this judgment is a subject to evaluate, just as the actions of a hero are evaluated by the community which, at the same time, prove his extraordinary role in the process of development, including making and interpreting the law. Thus, the modern judge-Hercules should not be a super-lawyer, an unattainable ideal who loses contact with the rest of society but a hero in the very Greek sense of the word. That means, a real model, having completely human experiences, knowledge and the ability to draw conclusions, teaching his fellow citizens to think and make decisions, while taking into account the needs of the community.